اين ميان ، يك روايت (80) به هر دو طريق از حسن بن محبوب نقل شده است . همچنين كلينى ، آغاز سند برخى از روايات «مسائل» را حذف كرده و سلسله سند را از حسن بن محبوب آغاز مى كند ۱ و گاه به طريقى جز دو طريق اصلى نيز از حسن بن محبوب نقل مى كند . ۲ اين همه مى تواند گوياى آن باشد كه اين روايات ، برگرفته از كتاب (كتاب هاى) ابن محبوب است ، و مى دانيم كه او صاحب تأليفات بسيارى بوده است . ۳
ابن محبوب ، رواياتِ «مسائل» را به واسطه سه تن ، از محمّد بن مسلم روايت مى كند : علاء بن رزين ، ۴ ابى ايّوب خزّاز ۵ و ابن رئاب . ۶
4 . منبع كلينى در روايات «مسائل»
با توجّه به آنچه گذشت ، اكنون مى توانيم با گمان دقيق ترى ، از منابع كلينى در نقل روايات «مسائل» محمّد بن مسلم سخن بگوييم و اطمينان كنيم كه او «كتاب المسائل» (منسوب به محمّد بن مسلم) را در اختيار نداشته است .
اينك بايد ديد كه «كتاب المسائل» چه بوده كه در دست قاضى نعمان (م 363 ق) و نجاشى (م 450ق) بوده ، امّا كلينى (م 329م) آن را در اختيار نداشته است؟
د . «كتاب المسائل» ، قاضى نعمان و نجاشى
براى اين كه بدانيم «كتاب المسائل» / «الأربعمئة مسألة» ، چه كتابى و مؤلّف آن چه
1.بدين ترتيب : ۶۱ ، ۶۳ ، ۸۱ و ۸۸ .
2.بدين ترتيب : ۱۷ ، ۸۰ و ۸۶ .
3.ر .ك : الفهرست ، ص ۹۶ .
4.بدين ترتيب : ۷ ، ۱۷ ، ۳۸ ، ۵۵ ، ۶۳ ، ۶۸ ، ۷۲ ، ۷۳ ، ۷۶ ، ۸۰ ، ۸۱ ، ۸۳ و ۸۶ .
5.بدين ترتيب : ۱۲ ، ۵۴ ، ۶۴ ، ۸۸ و ۸۹ .
6.روايت ۵۲ .
