كسى بوده است ، بايد به سلسله سندهايى كه نجاشى و قاضى نعمان براى اين كتاب ياد كرده اند توجّه كنيم .
1 . قاضى نعمان و سلسله سند «كتاب المسائل»
سلسله سند «كتاب المسائل» بنا بر نقل قاضى نعمان چنين است :
حسين بن على بن حسن ۱ > ابراهيم بن سليمان > اسماعيل > علاء بن رزين >محمّد بن مسلم . ۲
اين سند (تا آن جا كه ما جستجو كرده ايم) ، در مجموعه هاى حديثى ديگر تكرار نشده است ؛ هرچند برخى از رواياتى كه قاضى نعمان به اين سند نقل كرده ، در جوامع حديثى ديگر ، با سندى متفاوت و با اختلاف در الفاظ آمده است . ۳ بنا بر اين ، كتابى كه قاضى نعمان از آن نقل مى كند ، دستِ كم ، در اختيار كلينى و طوسى نبوده يا آنان بدان التفاتى نداشته اند .
2 . نجاشى و سلسله سند «الأربعمئة مسألة فى ابواب الحلال والحرام» طوسى و روايات تهذيب الأحكام
نجاشى ، طريق دستيابى خود به اين كتاب را چنين ياد مى كند :
نجاشى > احمد بن على [ابن نوح > ]ابن سفيان > حُميد[ > محمّد بن احمد بن خاقان المعروف بـ ] حمدان القلانسى > علاء بن رزين > محمّد بن مسلم [كتاب
1.قاضى نعمان ، سند خود تا حسين بن على بن حسن ، معروف به ابو عبد اللّه مصرى (م ۳۱۲ ، ساكن مصر) را ياد نكرده ؛ امّا با توجّه به قرابت زمانى / مكانى او با قاضى نعمان ، ميان آن دو حدّاكثر يك تن واسطه بوده است . نيز ، ر .ك : «درنگى در منابع مكتوب الايضاح» ، ص ۱۴۳ .
2.ر .ك : «الايضاح» ، ص ۸۸ و ۱۱۸ (۲ روايت) و ۱۲۵ و ۱۲۸ و ۱۴۴ و ۱۵۵ .
3.مقايسه كنيد : «الايضاح» ، ص ۸۸ با الكافى ، ج ۳ ، ص ۲۸۹ ؛ «الايضاح» ، ص ۱۱۸ (روايت دوم) با الكافى ، ج ۳ ، ص ۳۰۵ ؛ «الايضاح» ، ص ۱۲۵ ـ ۱۲۶ با كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج ۱ ، ص ۲۸۵ ؛ «الايضاح» ، ص ۱۵۵ با الكافى ، ج ۳ ، ص۳۹۱ .
