طرح مسئله
دكتر صلاح عبد الفتّاح الخالدى ، در كتاب الكلينى وتأويلاته الباطنية لآيات القرآن فى كتابه اصول الكافى ، 226 حديث از كتاب الكافى كلينى را نقد كرده است. ارزيابى گسترده در باره آراى وى ، از حوصله اين مقاله بيرون است. ۱
ناگزير در اين جا ، تنها با سيرى كوتاه در اين كتاب ، به بررسى صحّت و سُقم معيارهاى مؤلّف ، اكتفا خواهيم كرد. عبد الفتّاح الخالدى ، در آغاز كتابش ، پس از آن كه خطاى در فهم قرآن را از دو جهت كلّى مدلول و دليل ، تقسيم و آنها را به فروعات ديگر منشعب مى كند، مى نويسد:
و نشهد أنّ تفاسير الشيعة من أهمّ الاتجاهات المنحرفة فى تفسير القرآن... معظم أخطاء المفسّرين الشيعة ، أخطاء منهجية... و هى أخطاء فى المدلول و الدليل معا ، فأفكارهم التى آمنوا بها ، معظمها أفكار خاطئة و مع ذلك دخلوا عالَم القرآن بهذه الأفكار الخاطئة... و سلبوا الآيات معناها الصحيح و حملوها على معنى خاطئ... . ۲
مؤلّف ، بر اساس چه معيارهايى درباره تفسير شيعه و نيز درباره 226 حديثى كه از كتاب الكافى نقل كرده ، چنين قضاوتى دارد؟ از نظر دكتر خالدى ، هر روايتى كه در كتاب الكافى ، با «ظاهر قرآن» يا «قول سلف» ناسازگار باشد ، تأويلى باطنى و باطل است. آنچه در اين جا اهميت به سزا دارد ، بررسى تلقّى مؤلّف ، از اين دو معيار است كه در طى دو گفتار ، ارايه خواهد شد.
1.الكافي ، ج۲ ، ص۶۰ ( كتاب الإيمان والكفر ، باب الرضا بالقضاء ، ح۲ ) .
2.چون در نقد گسترده ، ابتدا بايد مبانى مؤلّف ، مورد بررسى و ارزيابى قرار گيرند و سپس تك تك روايات مورد استناد وى ، پس از بررسى سندى ، بر اساس معيارهاى درست ارزيابى محتوايى شوند. اين امر ، حجم عظيمى از مباحث را به خود اختصاص خواهد داد .
3.الكلينى وتأويلاته الباطنية ، ص ۷ و ۸ .
4.بحار الأنوار ، ج۷۲ ، ص۳۳۳ ( باب ذم الشكاية من اللّه تعالى من أبواب الإيمان والكفر ، ح۱۹ ) .
