1 . ادلّه قرآنى

ادلّه قرآنى، آياتى متعدّد را در بر مى گيرد كه از قراين درونىِ اين آيات و روايات فراوان فريقين در تفسير آنها، به خوبى اين مقام براى اهل بيت اثبات مى شود. از جمله اين آيات، عبارت اند از :
الف. آيه هفت سوره آل عمران : «وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَا اللَّهُ وَالرَّ سِخُونَ فِى الْعِلْمِ يَقُولُونَ ءَامَنَّا بِهِ كُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا ؛
كسى جز خداوند و راسخان در علم، تأويل آن را نمى دانند . آنان [راسخان در علم ]مى گويند: ايمان آورديم كه همه [ى آيات] از ناحيه پروردگار ماست» .
راسخان در علم، كسانى هستند كه در مطلق علم، ثابت و پابرجايند و بر اثر رسيدن به حقيقت علم در همه امور، در هيچ موردى نظرشان دگرگون نمى شود. چنين افرادى، جز پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام نيستند؛ زيرا علمشان از وحى سرچشمه گرفته است و با قلبشان، حقيقت علم را يافته اند. اين نكته، با مطالعه در سيره اهل بيت عليهم السلام به خوبى نمايان است. هرگز ائمّه اهل بيت عليهم السلام ، درباره معناى آيه اى از قرآن، ترديد نكردند، در پاسخ به معناى قرآن درمانده نشدند و بر اثر مرور زمان، تبدّل رأى براى آنان حاصل نشد. امام على عليه السلام مى فرمايد:
أين الذين زعموا أنّهم الراسخون فى العلم دوننا كذباً وبغياً علينا، إن رفعنا اللّه و وضعهم و أعطانا و حرمهم...؛^۱
كجايند آنان كه به دروغ و از روى حسادت، گمان برده اند كه آنان راسخان در علم اند ، نه ما؛ حال آن كه خدا ما را رفعت بخشيده و آنان را فروگذاشته و به ما عطا فرموده و آنان را محروم ساخته است.
روايات فراوانى در كتاب هاى روايى شيعه نقل شده، كه مضمون آنها اين است: راسخان در علم، تنها ، ائمّه اهل بيت عليهم السلام هستند و آنان علم تأويل قرآن را مى دانند. ^۲
ب. آيه 43 سوره رعد : «وَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدَا بَيْنِى وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَـبِ ؛ و كافران مى گويند: فرستاده [خداوند] نيستى. بگو: خدا و كسى كه نزد او علم كتاب است، بين من و شما براى گواهى، كافى است» .
در بسيارى از احاديث فريقين، مفهوم «مَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَـبِ» در اين آيه، به امام على عليه السلام و ديگر امامان معصوم عليهم السلام ، تفسير و بر آنها تطبيق شده است. از علماى اهل سنّت ، حاكم حَسكانى ، با شش روايت، ^۳ ثعلبى (م / 427 ق) ^۴ و ابن مردويه (م / 410 ق) ^۵ هر كدام با دو حديث، ابن مغازلى (م / 483 ق) ^۶ و نيز محمّد بن سليمان كوفى (از دانشمندان زيدى قرن چهارم) ^۷ اين احاديث را نقل كرده اند. سيد هاشم بحرانى، از علماى شيعه نيز در تفسير خود، 25 روايت را در اين زمينه ، گردآورده است ^۸ كه در هفده حديث، اين تعبير ، به امام على عليه السلام و هفت روايت ، به همه معصومان عليهم السلام تفسير شده است.
ج. آيه 32 سوره فاطر : «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَـبَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ وَ مِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سَابِق بِالْخَيْرَ تِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذَ لِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ ؛ ما اين كتاب را به كسانى كه از بندگانمان برگزيديم، به ارث داديم. پس، از ايشان كسانى اند كه به خود ستم كردند و كسانى كه ميانه رو هستند و كسانى كه به اذن خدا در خيراتْ پيشى مى گيرند و آن، فضل بزرگى [از سوىِ خدا] است » .
در مصادر شيعه و اهل سنّت ، رواياتى متعدّد به چشم مى خورند كه دلالت مى كنند كه مراد از وارثان كتاب در اين آيه ، تنها ، ائمه معصومند. ^۹
د. آيه 43 و 44 سوره نحل: «وَ مَآ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ إِلَا رِجَالًا نُّوحِى إِلَيْهِمْ فَسْئلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ * بِالْبَيِّنَاتِ وَ الزُّبُرِ ؛ و پيش از تو، انبيايى نفرستاديم ، جز مردانى كه به آنان وحى كرديم . پس ، از اهل ذكر بپرسيد اگر نمى دانيد * دليل هاى آشكار ( معجزات ) و كتاب ها...» .
ابن جرير طبرى نيز همين تفسير را از امام على عليه السلام و امام باقر عليه السلام نقل كرده كه در اين احاديث مى گويند : «نحن اهل الذكر ؛^۱۰ماييم اهل ذكر» .
اين معنا براى اهل الذكر، در روايات متعدد فريقين ، ^۱۱ وارد شده، به گونه اى كه مى توان درباره آنها ادّعاى تواتر كرد. از اين احاديث، مرجعيّت مطلق اهل بيت عليهم السلام براى امّت اسلام اثبات مى شود. اين مرجعيت، به دليل آن است كه آنان انسان هاى آگاه به همه معارف قرآن اند و اين آگاهى، با تزلزل و ترديد ، همراه نيست و با خطا و هوا و هوس ، مشوب نمى گردد.
در اين زمينه ، به آياتى ديگر نيز مى توان استناد كرد كه به خاطر رعايت اختصار، از ذكر آنها خوددارى مى شود . ^۱۲