الأمالی (أمالی الصدوق) ـ منبع عاشوراپژوهی

بخشی از امالی صدوق به بیان شهادت امام حسین(ع) پرداخته است.

منبع: دانشنامه امام حسین(ع)، ج ۱، ص ۶۸

محمّد بن علی بن حسین بن بابویه قمی (م ۳۸۱ ق) مشهور به شیخ صدوق، از محدّثان بزرگِ دو حوزه کهن حدیثی قم و ری است. او با دعای امام مهدی(ع) در حقّ پدرش به دنیا آمد و پس از پدر ـ که بزرگِ محدّثان قم بود ـ، هدایت شیعه را به عهده گرفت و تألیفات فراوانی نزدیک به سیصد کتاب و رساله به یادگار نهاد.

او افتخار شاگردی بسیاری از بزرگان، مانند: پدرش علی بن حسین بن موسی بن بابویه و نیز محمّد بن حسن بن ولید را داشته و خود، استاد بزرگانی چون: شیخ مفید، علی بن محمّد بن علی خزّاز و ابن غضائری بوده است. کتاب های شیخ صدوق، با همه تنوع و گستردگی اش، هر یک در زمینه خود، کم نظیر و هنوز گنجینه ای قابل استفاده برای همگان است.

کتاب الأمالی صدوق، مانند دیگر امالی ها، املای مطالب اوست که در جلسات متعدّد سه شنبه و جمعه هر هفته در سال های ۳۶۷ و ۳۶۸ هجری در مشهد مقدّس، عرضه شده است.[۱]شیخ صدوق رحمه الله احادیث را با سلسله سند آنها از هر دو فرقه شیعه و اهل سنّت، نقل می کرده و شاگردان او می نوشته اند. ذکر اسناد، موجب شده تا زمینه نقد این روایات، فراهم شود و به عنوان نمونه، بر آنچه صدوق از مقتل حسن بن عثمان بن زیاد تُستری نقل کرده، خرده بگیرند.[۲]

موضوع احادیث الأمالی مختلف است؛ امّا بیشتر، اخلاقی و تاریخی اند و مجلس ۲۷ تا ۳۱ نیز گزارش های مربوط به مقتل امام حسین(ع) را در بر دارند. این احادیث، چندان فراوان نیستند؛ امّا به دلیل قدمت و اعتبار کتاب، از اهمّیت خاصّی برخوردارند.

[۱]. البته در دهه محرّم سال ۳۶۸ هجرى، شيخ صدوق، افزون بر اين دو روز، در روز شنبه و يكشنبه مصادف با تاسوعا و عاشورا نيز مجلس داشته است .

[۲]. ر. ك: الأمالى، صدوق: ص ۲۱۵ (مجلس سى اُم)، معرّفى و نقد منابع عاشورا: ص ۳۶ ـ ۳۷ و ۱۵۰ ـ ۱۵۸ و ۱۶۰ ـ ۱۶۲ .