8 . زكات

طبق باب بندى مرحوم كلينى ، پيامبر صلى الله عليه و آله ، زكات را بر نُه مورد (طلا ، نقره ، شتر ، گاو ، گوسفند ، گندم ، جو ، خرما و كشمش) قرار داد و غير از آنها را بخشيد . در روايتى كه يونس نقل مى كند ، توضيح داده شده كه پيامبر صلى الله عليه و آله در ابتداى نبوّت ، بر نه مورد زكات قرار داد ؛ ولى در اواخر عمرش ، زكات را بر تمام حبوبات قرار داد. ^۱ مرحوم كلينى ، باب ديگرى با عنوان «مايزكى من الحبوب» آورده و در آن ، رواياتى نقل مى كند كه دلالت بر زكات حبوبات دارد . برنج ، ذرّت ، عدس ، كنجد ، لوبيا و هر آنچه كه با كِيل معامله مى شود ، از اين نوع اند . فقط حبوب «تر» ، زكات ندارد . ^۲
از روايات مربوط به زكات طلا و نقره به دست مى آيد كه فقط به طلا و نقره اى كه با آن تجارت مى شود و به صورت مسكوك است ، زكات تعلّق مى گيرد . بنا بر اين ، به طلا و نقره زينتى و شمش ، زكات تعلّق نمى گيرد . در واقع ، چيزى كه با آن معامله مى شود ، معلّق به زكات است . ^۳
در مورد حيوانات هم ، طبق حديث صحيح ، اميرمؤمنان ، بر خيل عتاق راعى ، زكات قرار داد . مرحوم كلينى هم ، باب را با عنوان «ما يجب عليه الصدقة من الحيوان وما لا يجب» نام گذارى كرد و حديث زكات بر خيل ، اوّلين حديث باب است . بنا بر اين ، در نظر كلينى ، خيل عتاق راعى ، متعلّق زكات است . بر اساس روايتى كه از زكات فرس و بعير ـ كه به صورت مركب استفاده مى شوند ـ ، سؤال شده ، جواب اين است كه زكات بر حيوان سائمه رها شده در مرتع ، واجب است .
در كتاب من لا يحضره الفقيه ، در مورد زكات بر غير از موارد نه گانه ، روايتى نقل نشده و روايات فراوانى در مورد حبوب نقل نشده است ؛ بلكه در يكى از روايات آمده كه در پنبه ، زعفران ، ميوه ، سبزيجات و حبوب ، زكات نيست . اين روايت ، بدون اين مورد آخر ، در الكافى هم نقل شده است . ^۴