علم پیشین الهی و اختیار انسان؛ آیهای برای تنزیه خداوند متعال
سال
/ شماره پیاپی
/
صفحه
37-59
چکیده :
علم پیشین به افعال اختیاری دیگران، برای انسان ذاتاً ممتنع است؛ در حالیکه برای خداوند، ثابت و قطعی است. این مطلب به روشنی تباین علم الهی با علوم بشری را به تصویر میکشد. همین تباین، پایة عجز بشر از شناخت علم خداوند با ابزارهای مخلوقی، و لزوم اکتفا به تنزیه در مورد آن است. امّا تنزیه محض، از سوی صدرائیان مورد ایرادات و اشکالاتی قرار گرفته، و خلاف ادلّة عقلی پنداشته شده است. در این مقاله، ابتدا به صورت مختصر، مبنای خداشناسیِ تنزیهی تبیین میگردد و سپس به اشکالات وارد بر آن پرداخته میشود. در نهایت نیز مؤیّداتی بر بحث تنزیه، از روایات شریف بیان خواهد شد. باید توجه داشت که آگاهی ازلی خداوند از افعال اختیاریِ انسان، نه تنها پایه و اساس بحث حاضر است، بلکه در پاسخگویی به اشکالات نیز، نقشی اساسی ایفا میکند؛ لذاست که این مهم، در جایجای مقالة حاضر، مورد اشاره و استناد قرار خواهد گرفت.
کلیدواژههای مقاله :علم پیشین الهی، اختیار انسان، تباین ذاتی، تنزیه، نفی صوَر ذهنی از خداوند، عجز از معرفت، معروف فطری.