الكافي؛ اسناد ، صحّت روايات ، و مآخذ - صفحه 445

نام برد.
صاحب منتقى الجمان، درباره محمّد بن اسماعيل، مى نويسد: «وضعيت محمّد بن اسماعيل، نامعلوم است؛ زيرا اين اسم، بين هفت نفر مشترك است كه عبارت اند از...». وى سپس توضيح مى دهد كه از اين عدّه، سه نفر توثيق شده و بقيه، مجهول الحال اند. ۱
در بعضى از موارد، كلينى به جاى نقل روايت از مشايخ حديث، مستقيما به كتب حديثى مراجعه و از آنها نقل مى كند و نيز برخلاف شيوه شيخ طوسى، اسناد كتب مورد استفاده را در صدر روايات خود درج كرده است تا آنها به عارضه ارسال، دچار نگردند. از اين رو، سند بسيارى از روايات الكافى، معرِّف سلسله اى از مشايخ اجازه است تا مشايخ حديثى (از جمله اساتيد كلينى) و نيز اشكال سند در پاره اى از روايات الكافى، مربوط به ضعف مشايخ اجازه است تا ضعف راويان و مشايخ حديث؛ هر چند در اسناد روايات، راهى براى تشخيص اين دو مقوله از يكديگر وجود ندارد. ۲

4 . ضعفا در سند روايات

بررسى رجالى سندهاى پاره اى از روايات الكافى، نشان مى دهد كه شمار محدودى از رجال الكافى، از ديدگاه علماى رجال از جمله كشّى، نجاشى و شيخ طوسى، مورد تضعيف قرار گرفته اند. اين عده، غالبا در شمار غُلات قرار داشته و يا به كذب، تخليط، سوء حافظه و ديگر مشكلات اعتقادى و يا اخلاقى مبتلا بوده اند؛ امّا چنان كه گذشت، با توجّه به آن كه كلينى در ملاك صحّت روايات، تابع سيره قدما بوده، در نقل روايت از اين عده، محذورى نداشته است.

1.. ر.ك: منتقى الجمان ، ج ۱، ص ۴۳؛ پژوهشى در تاريخ حديث شيعه، ص ۴۷۸.

2.. ر.ك: گزيده [كتاب] من لا يحضره الفقيه، ج ۱، ص ۹ .

صفحه از 452