بررسي انتساب كتاب روضه الكافي بر كليني - صفحه 364

نظر مى رسد كه صاحب رياض العلماء و كسانى كه به كلام او استناد كرده اند ، به شرح ملّا خليل قزوينى بر الكافى ـ كه نسخه خطّى است ـ دسترسى نداشته اند و به مسموعات يا منقولات غير معتبر ، استناد كرده اند ، از اين رو ، ترديد ياد شده را به او نسبت داده اند . متن اصلى سخن ملّا خليل در شرح او بر روضه ، به شرح ذيل است :
از شيخ زين الدين عاملى منقول است كه «كتاب الروضة» جزو الكافى نيست و از جمله مؤيّدات آن ، اين است آنچه در فصل سوم مى آيد كه «خطبة لأمير المؤمنين عليه السلام وهى خطبة الوسيلة محمّد بن على بن معمر إلى آخره» و اين راوى ، شاگرد هارون بن موسى تلّعكبرى است و او شاگرد محمّد بن يعقوب كلينى است ، چنان كه در فهرست است و مستبعد است روايت كلينى از شاگرد شاگرد خود ... و از جمله مؤيّدات آن است آنچه مى آيد در حديث اوّل ، فصل سى و هشتم كه آزر ، پدرش ابراهيم بوده و وجوه بطلان حديث بيان مى شود . ۱
چنان كه ملاحظه مى شود ، ملّا خليل ، عدم انتساب روضه به كلينى را با استناد نقلى كه منبع آن را متذكّر نشده ، به شهيد ثانى نسبت مى دهد ؛ با اين حال ، چگونه مى توان گفت كه او «روضه» را از تأليفات شهيد ثانى مى داند؟ و امّا اين كه شهيد ثانى چنين سخنى را فرموده است ، با توجّه به مطالعه اى كه در آثار ايشان به عمل آمد ، شاهدى بر آن يافت نشد .
در ضمن ، اين كه «محمّد بن على بن معمر» را از شاگردان «هارون بن موسى» معرفى كردند ، سخن درستى نيست ؛ بلكه تصريح شيخ طوسى در كتاب رجال خود ، آن است كه «هارون بن موسى» از شاگردان «محمّد بن على بن معمر» است . سخن شيخ چنين است :
محمّد بن على بن معمر الكوفى كلينى أبا الحسين صاحب الصبيحى سمع منه التلعكبرى سنة تسع وعشرين وثلاثمئة وله منه اجازة . ۲

1.الصافى ، ج ۳۳ ، ص ۱ (نسخه خطى) .

2.رجال الطوسى ، ص ۴۴۲ .

صفحه از 370