نديم (324 ـ 380 ق) ، يكى از اين كتاب ، دائرة المعارفى از اديبان و دانشمندان نام آور است كه عنوان الفهرست را با خود دارد و تأليفى است كه قابليت آن را دارد كه به عنوان شاهكارى پژوهش هاى مختصر درباره آثار كلينى است . متأخّر درباره شيعه دوازده امامى به شمار آيد . ۱
اگر چه ابن نديم ، اندكى بعد از مرگ كلينى رشد يافته است ، با اين حال ، در هيچ جاى از كتاب خود ، از كلينى ياد نكرده است. فهرست ابن نديم درباره ديگر نويسندگان برجسته شيعه دوازده امامى هم كه پيش از او بوده اند ، به هيچ وجه كامل نيست و از ميان آنان ، او تنها از شيخ مفيد ، متكلّم برجسته شيعى ياد كرده است .۲ در ميان برخى از كتاب هاى كامل در موضوع زندگى و آثار كلينى كه به دوره ما نزديك باشند، كتاب آية اللّه خويى۳ و سيّد محمّد بن مهدى ، معروف به «بحر العلوم» را مى توان نام برد . ۴ اين دو كتاب ، به رده كتاب هاى علم رجال يا دانش شرح حال نويسى راويان ، تعلّق دارد.
دومين منبع مشهور به زبان هاى غربى درباره كلينى ، كتاب كارل بروكلمان ، با عنوان تاريخ الأدب العربى ۵و تاريخ التراث العربى ، اثرفؤاد سزگين۶است. گذشته از اينها،
1.الفهرست ، ۲ ج ، ابن نديم، ترجمه: بيارد جاج .
2.درباره شيخ مفيد ، ر.ك : الفهرست ، ابن نديم ، ج ۱، ص ۴۴۳ ؛ بخش هايى منتخب از زندگى و آثار شيخ مفيد، ۲۰۰۰ م؛ مقاله نگارنده با عنوان،naruQ eht fo ytirgetnI eht drwot sedutittA etihS revlewT degellA no noitcelfeR emoS, چاپ شده در مجموعه جهان اسلام ، بهار ۲۰۰۱ م .
3.معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص ۵۰-۶۶، ش۱۲۰۳۸.
4.فوائد الرجالية ، ج۳، ص ۳۲۵ ـ ۳۲۶.
5.تاريخ الأدب العربى، كارل بروكلمان ، ۲ ج، ليدن هلند : انتشارات بريل،۱۹۴۳م. در اين مقاله ، به اختصار ، با عنوان «LAG» بدان اشاره شده است و از مجموعه سه جلدى آن (ليدن هلند : انتشارات بريل۱۹۳۷م)«SLAG» نام برده ايم. عنوان اصلى كتاب بروكلمان،چنين است : smuttfirhcS nehcsibarA red ethcihcseG .
6.تاريخ التراث العربى ، فؤاد سزگين ، ۹ ج، ليدن هلند : انتشارات بريل، ۱۹۶۷م. در اين مقاله ، با عنوان «SAG» از آن ياد شده است. عنوان اصلى كتاب چنين است: smuttfirhcS nehcsibarA red ethcihcseG .
