كليني و نخستين گزيده‏‌هاي حديثي شيعه دوازده‌‏امامي - صفحه 313

گفته شده است كه كلينى براى گذراندن دوره آموزشى ، مدّت بيست سال از عمر خويش را در مدرسه «درب السلسلة» ، مشهورترين مدرسه بغداد ، اقامت گزيده است. او وصيّت كرده بود كه پس از مرگش جنازه وى را در بغداد ، دفن كنند. اين اطّلاعات مختصر ، تنها اسنادى هستند كه درباره زندگى كلينى موجود بوده و امروزه در دسترس ما قرار دارند.
الكافى ، تنها اثر بازمانده از كلينى است كه در دوره خود ، يك شاهكار به شمار مى آمده است . ديگر آثار او ، همگى از بين رفته اند و امروزه ، تنها عناوين آنها براى ما شناخته شده است ؛ امّا در دوره رجال نگارانى چون نجاشى و شيخ طوسى كه درباره زندگى كلينى ، مطلب نوشته اند ، بايستى نسخه هاى اين آثار ، موجود بوده باشد ؛ چرا كه هر دوى آنها فهرست آثار مكتوب كلينى را به ترتيب ، ذكر كرده اند. مطابق گزارش نجاشى و شيخ طوسى ، عناوين كتاب هاى ديگر كلينى ، عبارت بوده اند از:
ـ تفسير الرؤيا: اثرى در شرح و توضيح خواب ؛
ـ الرجال: اثرى مشابه الفهرست طوسى و الرجال نجاشى ، كه به ترتيب ، كتاب هاى نويسندگان را گزارش مى كرده است ؛
ـ كتاب الردّ على القرامطة: ردّيه اى بر قرامطه و ديدگاه هاى افراطى آنان بوده است ؛
ـ الرسائل: شامل مقالاتى درباره امامان دوازده گانه؛
ـ مقال فى الشريف أهل البيت : شامل اشعارى در توصيف خاندان پيامبر اسلام . ۱

مهم ترين منابع درباره كلينى و آثار وى

قديمى ترين منابع نگاشته شده درباره كلينى و آثار او ، توسّط محقّقان نسل هاى بعد از او تأليف شده اند. منابع پيش گفته شده اى چون الفهرست ، تأليف شيخ الطائفه طوسى و الرجال تأليف نجاشى، هر دو از آثار قرن پنجم هجرى هستند . ۲ همچنين كتاب ابن

1.رجال النجاشى ، ص ۳۷۷ ـ ۳۷۸ ، ش ۱۰۲۶؛ الفهرست، طوسى ، ص ۱۳۵ و ۱۳۶ ، ش ۹ .

2.الفهرست، طوسى ، ص ۱۳۵ و ۱۳۶ ، ش ۵۹ . در اين منبع نيز فهرستى از آثار كلينى گزارش شده است .

صفحه از 348