باشد، امّا عامل مهم تر اين بود كه وى در جوانى به يمن رفت و با زيديان علوى همراه گرديد و به همين دليل دستگير و به نزد هارون الرشيد آورده شد كه به وساطت فضل بن ربيع، رهايى يافت. ^۱
رونق مذهب شافعى، از قرن پنجم به بعد بود، بنا بر اين، بزرگان علمى و فقهى آن هم در همان زمان ظهور و حضور داشته اند، ولى در دوره مورد بحث هم افرادى در اين مذهب داراى جايگاه علمى بلندى بودند. از جمله ابوالعباس احمد بن عمر بن شريح (م 305 ق)، فقيه و متكلّمى كه آثارى در دفاع از عقايد خود و ردّ بر ديگران، مانند الرّد على عيسى بن ابان، التقريب بين المزنى و الشافعى و جواب القاسانى نوشته است. منظور از قاسانى، ابوبكر محمّد اسحاق قاسانى است كه ابتدا پيرو ابوسليمان داوود و ظاهرى مسلك بود، امّا بعد به شافعى گرويد و كتاب الرّد على داود فى ابطال القياس را نوشت؛ در حالى كه پيش از اين، اثبات القياس را نوشته بود. ^۲ نقض كتاب عبيد اللّه بن طالب را كه الرسالة شافعى را ردّ كرده بود، نوشت.
علاوه بر اينها، ديگرانى از علماى شافعى، در اين دوره صاحب اثر بوده اند. مانند ابوبكر صيرفى(م330 ق)، ربيع بن سليمان (م 270 ق) و ابوالحسن محمّد بن احمد كاتب كه هم در مذهب شيعه و هم در شافعيه آثارى دارد. ^۳

4 . حنابله

پيروان ابوعبد اللّه احمد بن محمّد بن حنبل (م 241 ق) هستند كه از اصحاب حديث به شمار مى رود. وى با ردّ مخلوق بودن قرآن در عهد مأمون، يعنى اوج قدرت معتزله كه قائل به خلق قرآن بودند، دچار زندان و محنت شد، امّا با پايان يافتن دوره