تحوّلات سياسى عصر كلينى(جهان اسلام، بغداد، رى، قم)

على ملكى ميانجى

چكيده

عصر حيات ثقة الاسلام كلينى (329 ق)، مقارن با نيمه دوم سده سوم و ثلث آغازين سده چهارم در دوران دوم عبّاسيان، يكى از پرتلاطم ترين ادوار سياسى ـ فرهنگى جهان اسلام است. در اين دوره، خيزش هاى ضد خلافت و ظهور دولت هاى ملّى و منطقه اى در دنياى اسلام، به اوج گستردگى خود رسيد و با وجود يكسان نبودن چگونگى اين دگرگونى ها، قدرت يابى شيعيان، در مجموع، با رشد چشمگيرى همراه بود.
در اين ايّام، پايتخت عبّاسيان، دو باره از سامره به بغداد ـ شهر بزرگى كه پيش تر، منصور براى مركزيت خلافت عبّاسى بنياد نهاده بود ـ بازگشت. اين شهر، جز در دوره اى محدود، غالبا شاهد بى ثباتى، تنش، جنگ و ضعف سياسى و نظامى دستگاه خلافت بود. رقابت گروه هاى نژادى مختلف، امرا، وزرا و خليفه زادگان در چيرگى بر دستگاه خلافت، تا پايان اين عصر تداوم يافت. از اواخر سده سوم، شيعيان، در اين شهر قوّت يافتند.
در اين دوران، رى، يكى از شهرهاى كهن جهان و ايران، در سيطره حاكميت قدرت مركزى خلافت عبّاسيان و دولت هاى منطقه اى طاهريان، علويان، سامانيان، دلفيان، ساجيان، آل زيار و آل بويه، دست به دست مى گشت و شاهد گسترش تشيّع بود و جايگاه سياسى آن ، ارتقا يافت و به عنوان پايتخت برخى از سلاله هاى حكومتى اى چون آل زيار و آل بويه ، انتخاب گرديد. در اين عصر، قم در شمار يكى از شهرهاى مهمّ