صاحبان قدرت، با حيله به خانه او ريخته و او را بازداشت و دو چشمش را كور كرده و از خلافت خلع نمودند. ۱
در ششم جمادى الاولى 322 ق، پس از خلع القاهر، محمّد بن جعفر المقتدر، ملقّب به الراضى باللّه ، به كرسى خلافت نشست. وى پس از نزديك به هفت سال حكومت، در 329 ق در گذشت. ۲ يعنى سالى كه غيبت صغرا به پايان رسيد ۳ و درگذشت شيخ كلينى بنا بر قولى در اين سال رخ نمود. ۴
عصر الراضى، از دوران ضعف و سستى خلافت عباسى است. بويژه تحوّل در ساختار سياسى و ظهور نظام امير الامرايى ۵ در 324 ق، از حوادث بسيار مهم شهر بغداد، مركز خلافت عباسى، به شمار مى رود. به دنبال ايجاد اين سيستم، زنجيره اى از درگيرى هاى پى در پى، ميان رجال سياسى متنفّذ حكومت عباسى به وجود آمد كه هر يك از آنان براى تصاحب قدرت و رسيدن به امير الامرايى كوشش مى كرد. ابن اثير نوشته است كه در دوران الراضى، جز بغداد و توابع آن، در دست خليفه نماند و حكومت به تمامى در دست ابن رائق بود و خليفه هيچ قدرتى نداشت. آن گاه از مناطق مختلف جهان اسلام و حاكمان آنها نام مى برد. همانند آل بويه، آل زيار، سامانيان، حمدانيان، اخشيديان، امويان اندلس و قرمطيان. ۶
جنگ ها و رقابت هاى تنگاتنگ سياسى و نظامى در روزگار الراضى، ميان بريديان، حمدانيان، آل بويه و امراى ترك حاكم در عراق، و هزينه هاى سنگين اين پيكارها و مداخله نظاميان در سياست، بغداد و دستگاه هاى ادارى و اقتصادى را با بحران هاى
1.. مروج الذهب، ج ۴، ص ۳۱۳.
2.. همان، ص ۳۲۲؛ المنتظم، ج ۱۳، ص ۴۰۳.
3.. الإرشاد، ص ۳۴۶.
4.. رجال النجاشى، ص ۳۷۷.
5.. تجارب الاُمم، ج ۵ ، ص ۴۴۴؛ تاريخ الفخرى، ص ۲۸۲.
6.. الكامل فى التاريخ، ج ۸ ، ص ۳۲۳.
