امّا بيمارى و برخى پيشامدهاى نامطلوب، برنامه هاى سياسى وى را ناتمام گذاشت. وى در اثر بيمارى، به سال 326 ق درگذشت. ^۱
پيشرفت و يا سكون و تضعيف اماميّه، به عوامل سياسى و فرهنگى متعدّدى وابسته بود. معتزليان، به فرقه هاى متعدّد تقسيم مى شدند. بخشى از آنان، از مخالفان سرسخت شيعه بودند و بعضى از آنان، در پاره اى از موارد با شيعه همگرايى داشتند. نهضت اشعرى كه به وسيله ابوالحسن اشعرى (م 324)، ^۲ هم زمان با حيات كلينى شكل گرفت و بعدها گسترش يافت، از مخالفان جدّى شيعه به شمار مى آمدند. حنابله، از جبهه اهل الحديث كه پس از سلطه متوكّل تقويت شده بودند، در اواخر حيات كلينى نيرومند گشته و هر از چندى به خشونت و تشنّج آفرينى دست مى زدند. ابن اثير، در ذيل حوادث سال 323 ق، خشونت حنابله عليه شافعيان را گزارش كرده است. نيز هشدار الراضى را به حنبليان، به خاطر خصومت با شيعه و انكار زيارت مشاهد مشرّفه ذكر كرده است. ^۳
در برابر اين واگرايى ها، مواردى نيز همگرايى هايى ميان سنّى و شيعه وجود داشت. همانند تقابل با فتنه حسين بن منصور حلّاج. انتشار آراى صوفيانه حلّاج، مخالفت علماى شيعه و سنّى را برانگيخت. بويژه فقها و متكلّمان قم و بغداد، آل بابويه و آل نوبخت، به مخالفت شديد با وى برخاستند. ^۴ سرانجام، وى در دوره صدارت حامد بن عباس، وزير سنّى المقتدر، به فتواى محمّد بن داوود ظاهرى (م 297 ق)، ^۵ به سال 309 ق، به قتل رسيد. ^۶ ابن داوود، دوازده سال قبل از قتل حلّاج،