2. گسترش تشيّع

شهر راهبردى و مهمّ رى، پس از ظهور اسلام كه به سقوط سامانيان انجاميد، در سال 23 ق، توسّط مسلمانان فتح شد. ^۱ سرانجام مردم اين ناحيه، مذهب تسنّن را پذيرفتند. در دوران بنى اميّه، شهر رى، يكى از نواحى هوادار امويان بود؛ ^۲ امّا طولى نكشيد كه مذهب شيعه هم در رى گسترش يافت. كثرت راويان و اصحاب رازى امامانِ معصوم، از زمان حضرت باقر عليه السلام تا عصر امام عسگرى عليه السلام ، بيانگر وجود رجال شيعى، و نفوذ و سابقه ديرينه تشيّع، از ابتداى سده دوم در اين سامان است.
اوج گسترش شيعه در رى، به نيمه دوم سده سوم باز مى گردد. سلطه و نفوذ علويان به رى، پس از تاريخ 250 ق، آغاز مى شود. ^۳ ياقوت حموى، نوشته است:
احمد بن حسن ماردانى كه مذهب شيعه داشت، در سال 275 ق، بر رى سلطه يافت و مذهب تشيّع را در آنجا رايج گردانيد . ^۴
رى در عهد ديالمه و ساير حكومت هاى محلّى شيعى ناحيه شمال ايران، شاهد گسترش بيشتر مذهب شيعه بود. از آن پس با وجود خسارت هاى سنگين حملات غزنويان و ديگر تصادمات فرقه اى بر شيعيان رى، ^۵ حركت رو به رشد تشيّع در اين شهر تداوم يافت. در دوره سلاجقه، اكثريت رى، شيعه بودند. ^۶ و در نيمه نخست سده هشتم هجرى، عصر ايلخانان، مردمان رى تقريبا يك پارچه مذهب شيعه داشتند. ^۷