الف . تحوّلات سياسى جهان اسلام

دوران حيات كلينى، در نيمه دوم سده سوم و نيمه اوّل سده چهارم هجرى، يكى از پر تلاطم ترين ادوار سياسى و فرهنگى جهان اسلام به شمار مى رود و تأثيرهاى قابل توجّهى در روند حوادث تاريخى بر جاى گذاشته است.

1. وضعيت خلافت عبّاسى

خلافت عباسى، يكى از طولانى ترين حكومت ها در جهان اسلام است. اين حكومت، با سقوط امويان، در سال 132 ق، ^۱ آغاز و تا 656 ق، ^۲ به مدّت 524 سال با 37 خليفه ^۳ تداوم يافت. زوال حكومت عبّاسيان در بغداد به دست مغولان، موجب اضمحلال كامل عباسيان نگرديد و پس از اين تاريخ، خلافت اسمى عباسيان، از 659 ق، به مصر انتقال يافت و تا سال 923 ق ^۴ و حمله سلطان سليم عثمانى به قاهره، ادامه داشت. حكومت عباسيان، ادوار مختلفى دارد. دوره دوم آن، از زمان متوكّل عباسى كه تحت نفوذ تركان بود، آغاز و تا سيطره آل بويه در بغداد، به طول كشيد و با سلطه بوييان، عصر سوم عباسى پديد آمد.
حيات كلينى، بيشتر با دوره دوم عباسى، تا نزديك به انتهاى اين دوره، مقارن است. اين دوران، با تمام نوسانات قدرت در دستگاه خلافت، در مجموع، از دوران انحطاط و ضعف حكومت عباسى به شمار مى آيد. اين ضعف، معلول عواملى چند است ، همانند: نفوذ تركان در دستگاه خلافت، قيام هاى علويان، جنبش هاى قومى و ديگر شورش ها، پديد آمدن حكومت هاى مستقل يا خودمختار منطقه اى، ضعف سازمان ادارى دستگاه خلافت، نابرابرى و تبعيض ها و مشكلات اقتصادى، جانبدارى از