تحوّلات سياسي عصر كليني(جهان اسلام، بغداد، ري، قم) - صفحه 63

خلفاى بعد را گرفت و به عزل و نصب خلفا و قتل برخى از آنان انجاميد. دامنه اين نفوذ، بدان جا رسيد كه خلافت خلفا، جز با موافقت و رضايت آنان امكان پذير نبود. آنان، كسى را كه از او راضى بودند، بر مى كشيدند و در مقابل، كسى را كه از او ناخشنود بودند، فرو مى گرفتند. تصميم به كاهش نفوذ تركان از سوى خلفا نيز با موفّقيت همراه نبود و فقط برخى از خلفا كوشيدند كه از قدرت تركان بكاهند.
حكومت خلفايى چون واثق، متوكّل، منتصر، مستعين، معتز و مهتدى، از 227 تا 256 ق، با اوج قدرت تركان همراه بود. ۱ پس از قتل مهتدى، با ابوالعباس احمد بن متوكّل، مشهور به معتمد، بيعت گرديد. خلافت وى، از 256 تا 279 ق، به طول انجاميد. مرد قدرتمند دولت و وليعهد وى، برادرش، الموفّق بود كه به سال 278 ق، و قبل از معتمد درگذشت. ۲ پسر وى، معتضد، پس از مرگ عمويش معتمد، بر اريكه قدرت و خلافت تكيه زد و خلافتش تا سال 289 ق ، ادامه داشت. ۳ وى از خلفاى نيرومند عباسيان به شمار مى رود. ۴ پس از او، پسرش، مكتفى، به قدرت رسيد. خلافت او تا سال 295 ق، به طول كشيد. وى در اين سال، درگذشت. ۵ معتمد و وليعهدش موفّق، معتضد و مكتفى، كوشيدند تا از قدرت و نفوذ تركان بكاهند. ۶
پس از درگذشت مكتفى در 295 ق، برادر سيزده ساله اش، ابوالفضل جعفر بن معتضد، ملقّب به المقتدر باللّه ، به قدرت رسيد. ۷ روزگار مقتدر، از دوران ضعف و انحطاط عباسيان است. سه بار بر ضدّ مقتدر كودتا شد. اوّلين كودتا، در سال 296 ق،

1.. مروج الذهب، ج ۴، ص ۶۵ به بعد.

2.. عقد الفريد، ج ۵ ، ص ۳۴۷.

3.. تاريخ الطبرى، ج ۱۰، ص ۸۶ .

4.. مروج الذهب، ج ۴، ص ۲۳۲.

5.. عقد الفريد، ج ۵ ، ص ۳۴۸.

6.. تاريخ ايران از فروپاشى دولت ساسانيان تا آمدن سلجوقيان، ج ۴، ص ۷۱.

7.. تجارب الاُمم، ج ۵ ، ص ۵۱ .

صفحه از 143