ليلى بن نعمان، حسن بن فيروزان ، و پسر عم او ، ما كان بن كاكى، اسفار بن شيرويه، مردآويج بن زيار (بنيان گذار ديالمه آل زيار) ، و على بن بابويه ماهيگير (بنيان گذار حكومت فراگير آل بويه) ۱ . و تشكيل حكومت هايى با گرايش شيعى و يا ضد خلافت يا تأثّر از علويان، به تغيير محورى و مهم در نظام سياسى جهان اسلام انجاميد.
برخى از خاندان آل مسافر و سالاريان كه از اهالى ديلم بودند و در طارم و آذربايجان حكمرانى مى كردند ، هواخواه مذهب اسماعيلى بودند. ۲
از خاندان هاى قديم ديلم، خاندان آل جُستان است كه در حدود رودبار منجيل و قصبه ديلمان امروزى امارت داشتند و از همان اوان قيام حسن بن زيد داعى كبير ، تبعيت او را قبول و او را يارى كردند و هر وقت داعيان ، از گرگان و طبرستان رانده مى شدند ، به اراضى آل جستان پناه مى جستند. ۳
در بخش كوهستانى نواحى غربى ـ مازندران ـ هم دوره اى از حكام ملّى به نام آل باذوسبان (پادوسپانان) ، در رويان صاحب قدرت بود. مولانا اولياء اللّه مى نويسد:
سادات علوى و داعيان را مبدأ خروج ، از رستمدار و رويان بود . و ملوك رستمدار كه اولاد دوسبان (= آل باذوسبان) است ، ايشان را به طريقه امامت متابعت مى كردند و سادات ، تا جرجان و دهستان ، به مدد ديالم دعوت مى كردند . ۴
در بخش شرقى طبرستان در كوه هاى شروين نيز خاندان آل باوند حاكم بودند. اينان به هنگام ظهور علويان ، بيشتر در جبهه مخالف قرار داشتند و قلمرو آنان مورد تاخت و تاز علويان و متّحدانشان قرار گرفت. امّا در 367 ق ، سكّه اى ضرب فريم مازندران از اين خاندان به دست آمده است كه نقش «على ولى اللّه » و نام عضد الدوله در آن ، تعهّد وى را نسبت به آل بويه و تشيّع نشان مى دهد. حكومت آل باوند ،
1.ر . ك : تاريخ مفصّل ايران ، ص ۱۲۷ ـ ۱۲۸ .
2.. تاريخ مردم ايران، ج ۲، ص ۳۱۳.
3.. ر.ك: تاريخ مفصّل ايران، ص ۱۲۷.
4.. تاريخ رويان، ص ۳۵.
