تا ميانه سده هشتم هجرى تداوم يافت. ۱
در بين سركردگان ديلم كه در خارج از ولايت ديلم نام و آوازه اى پيدا كردند ، ليلى بن نعمان را بايد ياد كرد كه به خاندان هاى قديم فرمانروايان ديلم منسوب است. ۲ پدرش ، نعمان ، در ناحيه اشكور از ولايت گيلان ، صاحب نفوذ بود. دو برادرش ، كاكى بن نعمان و فيروزان بن نعمان ، در حوادث مربوط به قيام ناصر اطروش و در جنگ با آل سامان (ح 289 ق) به قتل رسيده بودند. ۳ برادر ديگرش ، وهسودان نام داشت كه پسر او سرخاب ، در روزگار علويان يكچند ، سركرده ديلمان گشت. ۴
ليلى ، بعدها حكمران گرگان گرديد و از جانب علويان به لقب المؤيّد لدين اللّه و المنتصر لآل رسول اللّه خوانده شد. ۵ وى رى و نيشابور را فتح كرد. ۶ از ديگر شخصيت هاى مشهور اين خاندان ، ماكان بن كاكى است كه از نقش آفرينان در حوادث نظامى و سياسى اواخر حكومت علويان و پس از سقوط آنان به شمار مى رود و نامش در سوانح تاريخى مختلف ذكر شده است. ۷
يكى از حكومت هاى سده سوم، حكومت خاندان ابى دلف ، از اعراب بنى عجل در نواحى مركزى و غربى ايران است. مركز اين حكومت ، كرج، معروف به كرج ابى دلف بوده است. كرج ابودلف ، در استان مركزى امروزى ، نزديك شهر اراك قرار داشته است. زرّين كوب مى نويسد: «كرج ابى دلف ، در حدود ساروق و فراهان فعلى كه آنچه ولايت كره رود خوانده مى شود ، باقى مانده آن بايد باشد». ۸ حكومت
1.. تاريخ مردم ايران، ج ۲، ص ۳۸۰.
2.. همان، ص ۲۸۳.
3.. همان جا.
4.. تاريخ طبرستان، ص ۲۳۵ و ۲۸۲ و ۲۸۴ و... .
5.. الكامل فى التاريخ، ج ۸ ، ص ۱۲۴.
6.. همان، ص ۱۲۴.
7.. ر.ك: تاريخ گزيده، ص ۴۰۹؛ تاريخ طبرستان و رويان و مازندران، ص ۱۷۶ ـ ۱۷۸.
8.. تاريخ مردم ايران، ج ۲، ص ۲۹۷.
