دلفيان ، از 210 ق تا 285 ق تداوم يافت. ^۱ اعراب عجلى ، از جمله عشاير بكر بن وايل و از طايفه ربيعه بود و مقارن آغاز فتوح اسلامى ، در حدود يمامه ، سكونت داشت ، در واقعه «ذى قار» هم در اراضى مجاور مرزهاى ايران ، نقش قابل ملاحظه اى براى خود قايل بود. گرايش هاى شيعى در بين آنها ظاهرا به سبب اختلاط با موالى كوفه ، توسعه بيشترى يافت. ^۲ خاندان بنى دلف ، مثل جدّ خود ابودلف عجلى ، غالبا به تشيّع معروف بوده اند. و از يك نفر از آنان ، خلاف اين گرايش نقل شده است كه تا حدّى يك استثنا را نشان مى دهد. ^۳
يكى ديگر از حكومت هاى شيعى، حكومت آل حمدان ، در شمال بين النهرين و حلب بود. اين خاندان ، نزديك به يك قرن ، از سال هاى اواخر سده سوم تا اواخر سده چهارم هجرى حكمرانى كردند. ^۴
از حكومت هاى ديگر شيعى، حكومت ادريسيان در مغرب بود كه از 172 تا 375ق، تداوم داشت. اين حكومت ، در زمان هارون الرشيد توسّط يكى از سادات حسنى به نام ادريس بن عبد اللّه بن حسن بن امام حسن مجتبى عليه السلام تأسيس گرديد. ^۵
يكى ديگر از حكومت هاى ديرپا ، مقتدر و با قلمرو وسيع، حكومت فاطميان است كه گرايش شيعى اسماعيلى داشتند. اين حكومت ، توسّط عبيد اللّه مهدى در 297 ق، بنا نهاد شد و تا 567 ق، تداوم يافت ^۶ و به دست صلاح الدين ايوبى ، شخصيت ضد شيعى مشهور از آل ايّوب ، منقرض گرديد. فاطميان به لحاظ گستردگى ايّام و قلمرو حكومتشان ، حجم زيادى از تاريخ تحوّلات فرهنگى ، سياسى و نظامى خاورميانه و شمال آفريقا را به خود اختصاص داده است.