غصب كرده و شهرش را بنا كرد. ^۱
ياقوت ، وجوه نام گذارى و اشتقاق بغداد را كه برگرفته از واژگان فارسى بر شمرده است. وى از بغداد با تعابيرى چون مادر دنيا و سرور شهرها ياد كرده است و بناى آن را از منصور دوانيقى ، خليفه عباسى دانسته است كه در سال 145 ق بناى آن را آغاز و در سال 149 ق در آن جا فرود آمد. ^۲
حمد اللّه مستوفى نوشته است:
پادشاه ساسانى انوشيروان ، در صحراهاى ساباط نهروان ، باغى ساخته بود و آن را باغ داد ، نام نهاده بود . بغداد ، اسم عَلَم آن شد و اعراب آن را مدينة السلام خوانند و عجم ها ، زورا گويند. منصور ، خليفه دوم عباسى ، در سال 145 ق آن را بنا كرد. و مهدى و هارون ، سومين و پنجمين خليفه عباسى ، در عمران و توسعه بغداد كوشيدند . ^۳
منصور ، پايتخت عباسيان را از هاشميه به بغداد ، شهر نوبنياد ، انتقال داد و اين شهر ، تا زمان معتصم ، هشتمين خليفه عباسى ، پايتخت عباسيان بود. وى پايتخت را به سامره انتقال داد و بعد از او هفت خليفه عباسى ، واثق، متوكّل، منتصر، مستعين، معتز، مهتدى و معتمد ، پايتختشان سامره بود. ^۴ يعقوبى مى نويسد:
پايتخت المعتمد (256 ـ 279 ق) ، سامرا بود و به بغداد منتقل كرد. ^۵
ابن اثير نيز نوشته است:
المعتمد ، اوّلين خليفه عباسى بود كه پايتخت را از سامرا انتقال داد و ديگر هيچ كدام از خلفا به آنجا برنگشتند . ^۶