اوضاع و احوال سياسي،اجتماعي و فرهنگي دوران حيات كليني - صفحه 19

به خلافت رسيد و در سال 329 ق، بعد از شش سال و دو ماه خلافت درگذشت . ۱

ب . علم و فرهنگ

با شكل گرفتن امپراتورى عظيمى كه از كرانه هاى اقيانوس اطلس تا هند گسترش داشت و اداره آن به دست سلسله جديدى به نام «عبّاسيان» افتاده بود ، نياز به مركزى بود كه از نقطه نظرهاى مختلف، نسبت به مراكز پيش از آن، برترى داشته باشد ؛ به همين علت، با پى ريزى شهر بغداد توسّط منصور ، يكى از مهم ترين رويدادهاى تاريخ جهان اسلام به وقوع پيوست .
در حقيقت ، اين شهر، يك نقطه گريزناپذير براى تمام نقل و انتقالات و مبادلات تجارى اين امپراتورى بود ؛ به همين بهانه، افراد و صنعتگران زيادى به اين شهر مسافرت مى كردند و گاه حتّى براى رفع نيازهاى خلفا و مردم، در آن جا مى ماندند و حرفه خود را رواج مى دادند . مسلمانان نيز از سرزمين ها و نسب هاى گوناگون، با مسيحيان و يهوديان، براى پيشرفت فكرى علمى جهان اسلام، هميارى و مشاركت داشتند و همگى به پويايى و تلاشى كه در بغداد جريان داشت، وابسته بودند . علوم بيگانه و فلسفه، از حمايت و هميارى بعضى از خلفا برخوردار بودند ؛ مثلاً مأمون در «بيت الحكمه» نامدار خود، زمينه تهيه ترجمه هايى از آثار يونانى را فراهم آورد و رصدخانه اى در بغداد بنا كرد . ۲
هارون الرشيد، بيمارستانى در جندى شاپور آن زمان بنا كرد كه بى گمان، نخستين مؤسّسه در جهان اسلام بود . همچنين دربار او، محل رفت و آمد دانشمندان بزرگ زمانه اش بود كه از جمله آنها مى توان از شاعران مشهورى چون: ابونؤاس و ابوالعتاهية ، اصمعى از گويندگان، و سيبويه و كسايى از بزرگان ادب نام برد .

1.أحسن التقاسيم فى معرفة الأقاليم، ج ۱ ، ص ۱۸۱ ؛ تاريخ الخلفاء العبّاسيين، ص ۷۵ ـ ۱۰۱؛ تاريخ الخلفاء، ص ۳۶۳ ـ ۳۹۳ .

2.الأخبار الطوال، ص ۴۱۸؛ المأمون خليفه العالم ، ص ۹۵ ـ ۱۲۴ .

صفحه از 33