نمونه اول:

روايت شماره 123: «من أتاکم و أمرکم جُمع يريد أن يشُقَّ عصاکم و يفَرِّق جماعتکم فاقتلوه»^۱؛ هنگامي که با يکديگر همدل و همراهيد، چنان‌چه کسي به نزد شما بيايد و شما را به تفرقه بخواند تا اجتماعتان را بپراکنَد، او را بکشيد!
عبارت «يريد أن يشُقَّ عصاکم» در اين روايت، موضع مجاز است. سيد رضي رحمه الله در شرح اين روايت، ابتدا بر اساس شواهد لغوي و ادبي توضيح مي‌دهد که «شقّ العصا» در لغت به معناي شکافتن و متلاشي کردن عصا است و استعاره از تفرقه و اختلاف قرار گرفته‌ است ^۲ سيد رضي رحمه الله علاوه بر اين، وجه ديگري نيز ذکر و در تبيين آن به آيه‌اي از قرآن استشهاد مي‌کند. وي مي‌گويد: «شقّ العصا» مي‌تواند به معناي از بين‌رفتن شکوه و تضعيف قدرت اجتماع باشد؛ زيرا عصا براي صاحب خود به منزله تکيه‌گاه است و موجب قدرت و توان‌مندي اوست، چنان‌که حضرت موسي عليه السلام گفت: هِي عَصَاي أَتَوَكَّؤُا عَلَيْهَا وَأَهُشُّ بِهَا عَلَى غَنَمِي وَلِي فِيهَا مَآرِبُ أُخْرَى^۳ ؛ اين عصاي من است که بر آن تکيه مي‌زنم و با آن براي گوسفندانم برگ مي‌ريزم و نيازهاي ديگر مرا برمي‌آورد. موسي عليه السلام در اين آيه، فوايد عصا را يکي تکيه‌زدن برآن و ديگري برگ ريختن براي گوسفندان ذکر کرده‌ است. سيد رضي رحمه الله در ادامه، از ديگر فوايد عصا را استفاده از آن به عنوان ابزار دفاعي، کمک‌ گرفتن در راه‌رفتن، هدايت فرد نابينا و تسلط بر احشام بيان ‌مي‌کند و پس از اشاره به آيه مذکور و يادکرد فوايد عصا، معناي زوال شکوه و تضعيف قدرت اجتماع را استظهار کرده ‌است ^۴

نمونه دوم:

روايت شماره 192: «لا تسبّوا الدهر فإن الله هو الدهر»^۵؛ روزگار را دشنام ندهيد، زيرا خداوند همان روزگار است!
اطلاق روزگار بر خداوند در اين روايت مجاز است. سيد رضي رحمه الله در توضيح آن، در آغاز در مورد «سبّ دهر» در عادت و عرف عرب سخن مي‌گويد و سپس معناي روايت را بيان مي‌کند. آنان دشواري‌ها و ناکامي‌ها را به روزگار نسبت مي‌دادند و با عباراتي نظير «استقاد منّا الدهر» ^۶ و «رمانا بسهامه الدهر» ^۷ و نظاير آن، روزگار را متهم مي‌کردند ^۸ بر اين اساس، گويي پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم گفته‌ است: کسي را که اين