روش شناسی شرح فی ظلال نهج البلاغه - صفحه 119

مثال:
در حکمت 46 ـ که به شرح قدر الرجل علي قدر همته مي‌رسد ـ ، امام را نمونه اعلاي اين سخن معرفي مي‌کند و سپس با ارائه رواياتي از پيامبر و خود امام از غير از نهج البلاغة شرح را پي مي‌گيرد. ۱ و يا در عبارتي ديگر از خطبه 58 مي‌نويسد:
قال الامام: لقد خلقني الله من غير ان يشاور اباطالب ... . ۲
ب. بهره‌گيري از روايات امام علي با ذکر اشتراکات و تشابهات روايي در خود نهج البلاغة
مؤلف گاهي براي بيان عبارت امام ـ که به نظرش شبيه سخن ديگر امام در نهج البلاغة است ـ متذکر مي‌شود که عبارت، شبيه سخن ديگر امام در خطبه، نامه و يا حکمت‌ها است؛ مثلاً مي‌نويسد:
و قوله هنا: «بحرا لا يدرک قعره»، كقوله هناک: «ينابيع غزرت عيونها»، أي عيون دعائم الإسلام. و قوله: «لا ينضبها الماتحون»، نظير «أتأق الحياض بمواتحه». ۳

5. استفاده از علوم مختلف

الف. استفاده از مباحث فقهي در صورت لزوم

در برخي از خطبه‌ها مباحثي اندک از فقه به بحث گذارده شده است. شيخ محمد جواد مغنيه نيز از اين مباحث غافل نشده و تا حد ممکن و به دور از تفصيل و تطويل در باره آن بحث کرده، اما در آنجايي که ديده در کتب فقهي خود، اين مباحث را به طور کامل بحث کرده، خواننده را به آن کتاب ارجاع داده است؛ نمونه اين مطلب را مي‌توان در نامه 66 ملاحظه کرد. امام در فرازي از اين نامه خطاب به قثم بن عباس دستور مي‌دهد که مردم نبايد از هيچ زايري در ايام حج اجرت بابت مسکن بگيرند، طبق اين آيه از قرآن که مي‌فرمايد: سَوَاءً الْعَاكِفُ فِيهِ وَالْبَادِ. مؤلف بابي ذيل اين بخش با عنوان«بيوت مکة و بيعها و ايجارها» باز کرده و بحث فقهي خود را با استفاده از اقوال عامه (مالک، شافعي، ابوحنيفه و ...) و شيعه (شهيد ثاني، شيخ طوسي، صاحب جواهر و...) شرح داده است. ۴ يا در نامه 52 خطاب به مالک اشتر در باره تجارت و احتکار و ... بحث کرده و حکم فقهي را در باره آن جاري نموده است. ۵

1.همان، ۴، ص۲۴۶.

2.همان، ج۱، ص۱۳۴.

3.همان، ج ۳، ص ۲۰۲.

4.همان، ج۴، ص۱۷۳ ـ ۱۷۴.

5.همان، ج۴، ۹۶.

صفحه از 131