10. ذکر تلفظ صحيح کلمات
مؤلف در موارد متعددي در بخش «اللغة» و يا در لابه لاي بحث، کلماتي را که نياز به ضبط دقيق دارند، با ضبط و تلفظ صحيح بيان ميکند. اين امر سبب ميشود تا هم خواننده ضبط کلمه مورد بحث را دقيقاً دريابد و هم معناي آن را با ديگر کلمات شبيه به آن خلط نکند؛ مثلاً در بخش اللغة فقره 2 از خطبه 4 مينويسد:
و الجواد بتشديد الدال، جمع جادة، و هي وسط الطريق. و المضلة. بفتح الميم، و كسر الضاد أو فتحها. ۱
و يا در بخشي ديگر آمده است:
و العدة، بكسر العين و فتح الدال، الوعد، و بكسر العين و تشديد الدال الجماعة، و بضم العين و تشديد الدال الاستعداد. ۲
گفتني است که اين نکته در موارد بيشماري، در شرح قابل مشاهده است.
11. بهرهگيري از شعر عرب
مؤلف گاه براي شرح خود با بيان شعر ادباي عرب به متن خود جذابيت ميبخشد. اين قسمت را ميتوان در دو بخش خلاصه کرد: يکي اين که گاه شعر، به صورت بيت يا ابياتي کامل نقل ميشود؛ همچون اين عبارت در خطبه 3 که مينويسد:
و معني سغب المظلوم جوعه و بؤسه. و في هذا المعني يقول الشاعر:
و المرء و هو يداوي البطن من بشم
يسعي ليسلب طاوي البطن ما جمعا ۳
و گاه به صورت تک مصرعي؛ به عنوان نمونه در خطبه 34 در شرح اين عبارت که ميفرمايد: «تنتقض اطرافکم فلا تمتعضون»، مينويسد:
«يحتل العدو أرضكم و لا تغصبون ... أبدا ما لجرح بميت ايلام»، كما قال الشاعر. ۴
12. بيان اصل و ترجمه واژگان و توضيح اسامي شهرها و اصطلاحات
در مواردي که نياز بود که اصل کلمه بيشتر توضيح داده شود، کوشيده شده تا اين امر بهتر وارسي شود؛ مثلاً:
و اصل كلمة ماء موه بدليل الجمع مياه و أمواه، و لا تميهون: لا تجدون مياها. و المرأة العجماء في لسانها لكنة، و كلمة عجماء: غامضة مبهمة. و المراد بالعجماء هنا من لا
نطق له. ۵