سؤال كردم از حضرت صادق عليه السلام كه : هَل يَكونُ اليومَ شيءٌ لَمْ يكن في علم اللّه بالأمس؟ قال :
لَا ، مَنْ قالَ هذا فأخزاه اللّه . قلتُ : أرأيتَ ما كانَ و ما هو كائِنُ إلى يومِ الْقِيامَة ، أليس في علم اللّه ؟ قال : «بلى ، قبلَ أنْ يَخْلُقَ الخلقَ ^۱ .
و هر كس در اينگونه اخبار تأمّل كند ، مى فهمد كه حضرت حقّ ـ عزّوجلّ ـ به علم سابق ازلى خود مى داند جميع اشياء را قبل از اينكه موجود شود ، كه هر كه موجود شود ، چگونه موجود مى شود و چگونه تغيير مى يابد و چگونه فانى مى شود و بعد از فنا چگونه عود مى نمايد و بعد از عود چگونه زيست مى كند ، همه را مى داند به علمِ واحد ، بدون تعدّد التفات و نجد و نظر .
و كسانى كه مَثَل زده اند علم بارى ـ جَلّ و عَلا ـ را به علم كسى كه اطّلاع بهم رساند بر كتابى دفعةً واحدهً و بعد توجّه نمايد به حرفى بعد از حرفى و سطرى بعد از سطرى و صفحه اى بعد از صفحه اى ، به ادّعاى اينكه علم به اصل كتاب متغيّر نمى شود به حدوث التفاتات خاصّه ، قول ايشان دور و ادّعاى ايشان باطل و مثل ايشان مردود و عقل ايشان ضعيف و رأى ايشان سخيف است ؛ به علّت اينكه خداوند براى خود احداث علم جديد و نظر جديد نمى فرمايد و در اشيا ... ^۲ نمى كرد و توجّه به كلمه اى از موجودات ، بعد از كلمه ديگر بنحوى كه فائت شود از او آنچه اوّل التفات ياد فرموده و فاقد شود آنچه را رفع التفات از او نموده نمى فرمايد و او را علم شيئى از علم شيئى مشغول نمى سازد ، بلكه احاطه قيّوميّت اشراقيّه او نسبت به جميع كلمات كونيّه عليّه زمانيّه و مكانيّه عَلَى السواست ؛ چنانچه مى فرمايد : «لَا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِى السَّمَاوَ تِ وَ لَا فِى الْأَرْضِ»^۳ .
و مى فرمايد : «يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِى الْأَرْضِ وَ مَا يَخْرُجُ مِنْهَا وَ مَا يَنزِلُ مِنَ السَّمَآءِ وَ مَا يَعْرُجُ»^۴ .