مانند حافظ رجب برسى، در مشارق أنوار اليقين بسيارى از عبارت هاى دو خطبه بيان و تطنجيه را آورده اند و قاضى سعيد قمى در شرح حديث غمامه، خطبة البيان را آورده و گفته كه چون در ميان دانشمندان شيعى و غير شيعى شايع است، نيازى به ياد كردن سند روايت ندارد... در اين دو خطبه بيان و طتنجيه و مانند آنها كه در مناقب برسى ديده مى شود، بسيارى از وصف ها كه شايسته خداوند است آمده كه صحت سند آنها بر من روشن نيست... و مى توان گفت كه اينها ساخته مانند مغيرة بن سعيد و ابوالخطاب مى باشد. ۱
اين بيان را آورديم تا عنوان شرح خطبة البيان توهم تأييد متن از سوى محقق قمى ننمايد. ايشان بعد از مقدمه، به فرض صدور اين خطبه از امام عليه السلام ، در مقام تأويل و شرح فقره «انا خالق السماوات و الارض و انا الرازق» برآمده اند. اين رساله در پاسخ به سؤال ملا على اصغر در رمضان 1213 ق در قم و به زبان فارسى تدوين شده است.
اين رساله داراى چند نسخه خطى است ۲ و ضمن جامع الشتات نيز به چاپ رسيده است. ۳
10. فتحيه
در خطبه اى كه حضرت امام جواد عليه السلام براى ازدواج با دختر مأمون عباسى فرموده اند، چنين آمده است:
الحمد للّه اقرارا بنعمته و لا اله الا اللّه اخلاصا بربوبيته. ۴
در اين متن شريف، حمد، مقدم بر توحيد شده است. اين معنا مورد سؤال فتحعلى شاه قاجار قرار گرفته و ميرزاى قمى در مقام پاسخ وى، رساله اى به فارسى نوشته اند و آن را فتحيه ناميده اند. ۵
اين اثر در اواسط ذى حجة الحرام سال 1218 ق به پايان رسيده است و نسخه اى از
1.جامع الشتات، ص ۷۹۱ ـ ۸۰۲ .
2.موسوعة مؤلفي الإمامية، ج ۲، ص ۵۳۸.
3.المصباح، كفعمى، ص ۷۶۲.
4.الذريعة، ج ۱۶ ص۱۱۱.
