شرح حديث «ستّة أشياء ليس للعباد فيها صنع»

بسم اللّه الرحمن الرحيم
والحمد للّه ربّ العالمين ، و صلواته ^۱ على خير خلقه محمّد و آله الطاهرين .
محمّد بن يعقوب كلينى رحمه الله روايت كرده است از محمّد بن أبى عبداللّه ، به اسنادى كه دارد از حضرت صادق عليه السلام ، قال : «ستّة أشياء ليس للعباد فيها صنع : المعرفة ، والجهل ؛ والرضا ، والغضب ؛ والنوم ، واليَقَظَة»^۲ ؛ يعنى : شش چيز است كه بندگان مخلوق را در آن تأثيرى نيست و آن شش چيز عبارت است از : دانش و نادانى و خشنودى و خشمگينى و خواب و بيدارى .

[فصل اول : معرفت و جهل]

و بر اربابِ اَلباب پوشيده نماند كه معرفت ممكن است كه عبارت از فطرت ^۳ و غريزتى باشد كه در انسان وديعه گذاشته شده و به آن غريزت و طبيعت از ساير ^۴ حيوانات كه قابل تكليف نيستند مُمتازند و جهل عبارت از فقدان فطرت و خلقت باشد و ظاهر است كه وجدان اين فطرت و فقدانش به اختيار و تأثير مكلّف نيست ، اگر حيوان خواهد كه آدم شود ، نمى تواند و برعكس .