آثار
گلستانه ، بيشتر عمر علمى اش را در تفسير آيات الهى و شرح سخنان لمات معصومان عليهم السلام صرف نموده و همه آثار وى ، در اين دو موضوع است . روش وى در نگارش آثار ، شيوه خطابى است و تعداد قابل توجّهى از آثارش به فارسى نگاشته شده است تا عموم مردم بتوانند از آنها استفاده نمايند . از ميان آثار وى ، كتاب منهج اليقين و روضة العرفا و اربعين حديث ، به صورت چاپ سنگى منتشر شده و نسخ خطّى ساير آثارش در كتاب خانه ها نگهدارى مى شوند . عناوين آثارش ـ كه نگارنده به آنها دست يافته و شايد تعداد آنها بيش از اين باشد ـ به شرح زير است :
1 . حدائق الحقائق فى شرح كلمات كلام اللّه الناطق (شرح نهج البلاغة) ، به عربى .
مهم ترين و مفصّل ترين اثر گلستانه ، اين كتاب است . گلستانه ، مدّت مديدى از عمر خود را صرف تدريس و شرح نهج البلاغة نموده است كه حاصل آن ، تأليف چهار اثر در باره نهج البلاغة است كه حدائق الحقائق ، مفصّل ترين آنهاست . او در اين شرح ، بسيارى از حوادث تاريخى و روايات مربوط به مطالب كتاب را نقل نموده و لغات را شرح كرده و بعضى مشكلات را در حواشى ، توضيح داده است . سه جلد از اين شرح ، تأليف شده است : جلد اوّل به سال 1074 ق ، جلد دوم به سال 1080 ق ، و جلد سوم ـ كه تا خطبه چهاردهم را شامل مى شود ـ ، در روز جمعه 24 رجب 1082 ، به پايان رسيده است .
مؤلّف، پس از تأليف اين سه جلد، به شرح صغير خود، موسوم به بهجه الحدائق ، پرداخته است . ۱
اين شرح ، تا كنون به چاپ نرسيده و سيزده نسخه از آن ، شناسايى گرديده است . ۲ سرآغاز اين شرح ، چنين است : «الحمد للّه الّذى رفع لنا أعلام المجد بولاء حامل لواء الحمد» .
2 . بهجة الحدائق (شرح نهج البلاغة) ، به عربى . اين اثر ، شرح كوتاه گلستانه بر نهج البلاغة است . او اين شرح را بعد از حدائق الحقائق ، نگاشته و قِسم اوّل آن را ـ كه شرح 176 خطبه را شامل مى شود ـ در نوزدهم ربيع اوّل 1092 به پايان برده است . ۳ سرآغاز آن چنين است : «الحمد للّه الّذى أبلج نهج البلاغة فى مناهج البلاغ ليكون للمستبصرين علما» .
اين شرح نيز تاكنون به چاپ نرسيده و هفت نسخه از آن ، شناسايى گرديده است . ۴
مرحوم على اكبر غفّارى ، در حواشى جلد هفتاد و چهارم بحار الأنوار ، از اين شرح ، استفاده نموده است . ۵ همچنين در برخى از نسخه هاى چاپى نهج البلاغة ، ترجمه لغات ، از اين شرح نقل شده است . ۶
3 . شرح الخطبة الشقشقية . گويا بخشى از حدائق الحقائق وى كه شرح نهج البلاغة است . ۷
4 . شرح خطبه همّام ۸ . شرح مفصّلى است بر خطبه همّام . مولّف ، اين شرح را در ضمن كتابش روضة العرفاء فى شرح الأسماء الحسنى ، درج نموده است .
5 . منهج اليقين . كتاب حاضر ، كه بعد از اين ، درباره آن توضيح خواهيم داد .
6 . روضة العرفا و دوحة العلماء فى شرح الأسماء الحسنى ، ۹ به عربى . اين كتاب با عنوان كاشف الأسماء ، با نام مؤلّف ديگرى به چاپ رسيده است . ۱۰
سرآغاز اين كتاب ، چنين است : «الحمد للّه الواحد الأحد الصمد المتعظّم بالإلهيّة المتفرّدة بالوحدة» . از اين كتاب ، تا كنون شش نسخه شناسايى شده است . ۱۱
7 . ترتيب مشيخه من لا يحضره الفقيه (رجال السيّد علاء الدين گلستانه) . اين اثر ، در 24 ورقه است و مؤلف در دايره هايى ، اسانيد و رجال ذكر شده در مشيخه كتاب من لا يحضره الفقيه شيخ صدوق را مرتّب نموده است . ۱۲
8 . كتابت مثنوى «وامق و عذرا» . مرحوم سنگلاخ ، در امتحان الفضلاء ، بيان نموده كه نسخه اى از مثنوى وامق و عذراى سروده عنصرى را ملاحظه كرده كه به خط سيد علاء الدين گلستانه ، تحرير شده بود ۱۳ .
9 . أربعون حديثا . شرح و تفسير چهل حديث است كه به چاپ رسيده و در نسخه چاپى ، آن را اشتباها به آقا نجفى اصفهانى نسبت داده اند . ۱۴
10 . روضة الشهداء . ۱۵
11 . فهرست «شرائع الإسلام» ، اثر محقّق حلّى . وى ، اين كتاب را در ربيع ثانى 1075 نوشته است . ۱۶
12 . فهرست چهار كتاب اهل سنّت . فهرستى است كه گلستانه بر كتاب جامع الاُصول ابن اثير ، صحيح البخارى ، صحيح مسلم و بخشى از شرح نهج البلاغةى ابن ابى الحديد ، نگاشته است و نسخه آن در كتاب خانه آية اللّه گلپايگانى ، به شماره 24 / 26 / 5144 ، در 51 برگ ، نگهدارى مى شود .
1.. ر. ك : فهرست نسخه هاى خطى كتاب خانه سپه سالار ، ج ۲ ، ص ۶۰ ؛ الذريعة ، ج ۳ ، ص ۱۶۱ و ج ۶ ، ص ۲۸۴ و ج ۱۴ ، ص ۱۴۵ ؛ التراث العربى ، ج ۲ ، ۳۸۱ ؛ كشف الحجب و الأستار ، سيّد اعجاز حسين ، ص ۱۹۳ .
2.. ر. ك : فهرستگان نسخه هاى خطّى حديث و علوم حديث شيعه ، ج ۳ ، ص ۴۵۲ .
3.. ر. ك : الذريعه ، ج ۳ ، ص ۱۶۱ و ج ۱۴ ، ص ۱۴۵ ؛ التراث العربى ، ج ۱ ، ص ۴۱۰ ؛ فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آية اللّه مرعشى ، ج ۳ ، ص ۲۶۶ ؛ فهرست نسخه هاى خطّى كتاب خانه مجلس ، ج ۳۷ ، ص ۳۰۱ .
4.. فهرستگان نسخه هاى خطّى حديث و علوم حديث شيعه ، ج ۳ ، ص ۴۵۲ .
5.. بحار الأنوار ، ج ۷۴ ، ص ۴۴۲ ، پاورقى .
6.. ر. ك : الذريعة ، ج ۳ ، ص ۱۶۱ .
7.. همان ، ج ۱۳ ، ص ۲۱۴ .
8.. همان ، ص ۲۲۵ .
9.. فهرستگان نسخه هاى خطّى حديث و علوم حديث شيعه ، ج ۷ ، ص ۱۵۰ ؛ الذريعة ، ج ۱۱ ، ص ۲۹۹ و ج ۱۳ ، ص ۸۹ و ج ۱۷ ، ص ۲۳۵ .
10.. فهرستگان نسخه هاى خطّى حديث و علوم حديث شيعه ، ج ۷ ، ص ۱۵۰ ؛ الذريعة ، ج ۱۱ ، ص ۲۹۹ و ج ۱۳ ، ص ۸۹ و ج ۱۷ ، ص ۲۳۵ .
11.. فهرستگان نسخه هاى خطّى حديث و علوم حديث شيعه ، ج ۷ ، ص ۱۵۰ . نسخه ديگرى از اين كتاب ، در شهر خوى در كتاب خانه شخصى مرحوم شيخ جابر فاضلى موجود است .
12.. الذريعة ، ج ۴ ، ص ۶۹ و ج ۱۰ ، ص ۱۳۱ .
13.. امتحان الفضلاء ، ج ۲ ، ص ۲۹۶ ؛ الذريعة ، ج ۹ ، ص ۷۷۳ ، و ج ۱۹ ، ص ۳۳۱ .
14.. الذريعة ، ج ۱۱ ، ص ۵۲ .
15.. همان ، ص ۲۹۵ .
16.. همان ، ص ۳۸۴ .
