آيه «ولايت» از ديدگاه مفسّران - صفحه 14

مطالب اين هفده آيه، مربوط و متصل به هم باشند که بتوان گفت: همه‌ يکباره نازل شده است و ثانياً در اين آيات، آيه شريفه: «إِنَّما وَلِيکمُ الله وَ رَسُولُهُ» قرار دارد که روايات متواتره شيعه و اهل سنّت، آن را نازل در حق على بن ابى طالب عليه السلام مى داند و ثالثاً در اين آيات، آيه شريفه يا أَيهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيک مِنْ رَبِّک هست که هيچ ارتباطى با قصّه يهوديان و عبد الله بن ابى ندارد.
پس همه اين نشانى ها دليلى قطعى بر گفتار ماست که گفتيم: راوى، ديده که قصّه عبادة بن صامت و عبد الله بن ابى، با آيات مورد بحث تا حدودى تناسب دارد، [لذا] آيات را بر آن قصّه تطبيق کرده و چون نتوانسته خوب تطبيق کند، هفده آيه را به جاى سه آيه گرفته؛ چون ديده اين هفده آيه، يعنى در اوّلش و وسطش و آخرش متعرّض حال اهل کتاب شده است ( الميزان: ج5 ص636).
دسته چهارم روايات هم با توجّه به ظاهر آيه، شأن نزول اين آيه را در مورد همه مؤمنان مي‌دانند
( الدر المنثور في تفسير المأثور: ج2 ص294). تمامي اين روايات، از طريق عبد الملک بن ابي سليمان از امام باقر عليه السلام روايت گرديده است. اين گروه، علاوه بر اين که خبر واحدند و همچنين احتمال تقيه در آنها نيز کم نيست، هيچ منافاتي ـ بنا بر نقل طبري از برخي از محدّثان ـ با رواياتي که شأن نزول را در مورد علي بن ابي طالب عليه السلام مي‌دانستند، ندارد؛ زيرا همچنان که بيان خواهيم داشت، در اين آيه، يکي از دلايل جمع آمدن «الذين آمنوا» اين مي‌تواند باشد که همه مؤمنان در جهت انجام دادن چنين اعمالي ترغيب شوند و در حقيقت، اين آيه در خطاب به همه مؤمنان است. چنان‌که در اين روايت، امير مؤمنان را هم از جمله مؤمنان به شمار مي‌آورد و اين، منافات ندارد که در زمان نزول آيه، اين عمل، تنها از امير مؤمنان عليه السلام صادر شده باشد. ابن جرير در اين باره مي‌گويد: «برخي از محدّثان (و يا مفسّران) مي‌گويند: مقصود از «الذين آمنوا»جميع مؤمنان است».
بعد از همين شخص نقل مي‌کند که گفت: «مقصود همه مؤمنان است؛ امّا علي بن ابي طالب عليه السلام بود که بر او فقيري عبور کرد، در حالي که آن حضرت در مسجد در حال رکوع بودند، و در همين حال، انگشترش را به فقير داد ( تفسير الطبري: ج6 ص186)».
با توجّه به مطالب بيان شده، معلوم مي‌گردد که مي‌توان به اتفاقي در اين روايات دست يافت و آن اين که اين آيه، به سبب مدح عملي که امير مؤمنان علي بن ابي طالب عليه السلام انجام داد، نازل گرديده است.