مثلاً رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم ولىّ مؤمنان است، چون داراى منصبى است از طرف پروردگار، و آن اين است که در بين مؤمنان، حکومت و له و عليه آنها قضاوت مى نمايد، و همچنين است حکامى که آن جناب و يا جانشين او براى شهرها معلوم مى کنند؛ زيرا آنها نيز داراى اين ولايت هستند که در بين مردم تا حدود اختياراتشان حکومت کنند. و خواننده، خود قياس کند بر آنچه گفته شد موارد ديگر ولايت را؛ يعنى ولاى عتق و جوار و حلف و طلاق و پسر عم و محبّت و ولايت عهدى و همچنين بقيه معانى آن را ( الميزان: ج6 ص14 ـ 15).
البته شيخ طوسي معتقد است که ولي، به معناي «اولي» است و ولي، کسي است که در موارد مختلفي که استعمال مي‌شود، نسبت به ديگران در آن مورد، اولويت دارد ( التبيان في تفسير القرآن: ج3 ص559).
برخي ديگر از مفسّران نيز معناي ولايت در لغت را صرفاً به معناي اولويت در تصرّف گرفته‌اند (ر.ک: مجمع البيان في تفسير القرآن: ج7 ص82).
امّا چرا بايد گفت که معناي ولايت از بين معاني مختلف آن در اين آيه، به معناي اولويت در تصرّف است؟
دو دليل را شايد بتوان از ميان سخنان مفسّران به دست آورد:
1. دليل آن، کلمه «انما» در اوّل آيه است که حصر را مي‌رساند. وجهي ندارد که ولايت به معناي موالات در دين، مختص به خدا و رسول و کساني که ايمان آورده‌اند (البته با آن شرايط مخصوص) باشد؛ زيرا موالات در دين، شامل جميع مؤمنان است. چنان که در سوره توبه آيه 71 مي‌فرمايد: مردان و زنان مؤمن، دوستان يکديگرند^۱ تنها چيزي که مي‌تواند در اين تخصيص جاي گيرد، ولايت به معناي صاحب اختيار و اولا در تصرّف است (مجمع البيان في تفسير القرآن: ج7 ص83).
2. ولايتي که در اين آيه به خدا و رسول گرامي‌اش و به کساني که ايمان آورده‌اند ـ با آن ويژگي خاصّي که دارند ـ نسبت داده شده به يک معناست؛ زيرا اگر وحدت معنا لحاظ نشود، ازجهت ادبي، نامأنوس جلوه مي‌کند و موجب اشتباه در دريافت معناي مورد نظر خواهد شد. علاوه بر اين که اگر ولايت معناي ديگري در نسبت با الذين آمنوا داشت، به نظر مي‌رسيد بهتر بود ولايت در الذين دوباره تکرار مي‌شد، تا ولايت خدا به معناى خود و آن ديگرى هم به معناى خود استعمال شده باشد و اشتباهى در بين نيايد. کما اين که نظير اين مطلب در اين آيات رعايت شده است: قُلْ أُذُنُ خَيرٍ لَکمْ يؤْمِنُ بِالله وَ يؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ همان طورى که مى بينيد، لفظ «يؤمن» را تکرار کرده است؛ زيرا هر کدام معناى خاصّي داشت و نيز نظير اين مطلب در آيه أَطِيعُوا الله وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ هست.
امّا معناي ولايتي که در مورد خداوند متعال «والذين آمنوا» به يک نسبت است، چيست؟