حديث صحيفه و قلم

دکتر سيد علي هاشمي ^۱

چکيده

حديث صحيفه و قلم، از احاديث مشهوري است که در منابع فريقين نقل شده است. موضوع اين حديث بيان حادثه‌اي در آخرين ساعات عمر شريف پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله است که در آن، پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله از حاضران، قلم و صحيفه‌اي طلب کردند تا وصيت خود را بنويسند. اين وصيت با مخالفت برخي از حاضران نانوشته ماند.
بررسي محتواي اين روايت، براي شناخت حوادث صدر اسلام، مهم است. در صحت سند اين ماجرا در منابع اهل سنت، ترديدي نيست؛ زيرا صحيحين و ساير منابع معتبر آنان، آن را نقل کرده و به صحت آن تصريح کرده‌‌اند. اين ماجرا، از آن جا که از مباحث احتجاجي بوده است، در منابع شيعي بيشتر از منابع اهل سنت نقل شده است و سندهاي جداگانه‌اي ندارد.
محتواي اين حديث، بيانگر وجود يک جريان مخالف با خلافت اهل بيت عليهم السلام در پايان عمر شريف پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله است. در اين رساله ضمن بيان توجيهات اهل سنت، به نقد و بررسي دلالي اين حديث نيز پرداخته شده است.

کليد واژه‌ها: حديث صحيفه و قلم، صحيفه و دوات، وصيت نانوشته پيامبر، وصاياي رسول خدا.

مقدمه

ماجراي صحيفه و دوات، به يک رخداد تاريخي اشاره دارد که در آخرين روزهاي عمر شريف رسول خدا صلي الله عليه و آله اتفاق افتاده است. مطابق نقل‌هاي متعدد اين رويداد، پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله در حالي که در بستر در