3 ـ 2. فتنه و يأس

توصيف دوران غيبت به دوران فتنه و نيز روزگار يأس، بخش ديگرى از آماده سازى شيعه براى فهم آسيبهاى غيبت و گذار از اين دوران سخت است.
امام باقر عليه السلام افزون بر وقوع شک و ترديد،ياس پى جويان امام را نيز پيشگويى مى کند و درست بر خلاف اين دو دلى ها و نااميدى فرمان به اميدوارى مى دهد و مى فرمايد:
و قال الناس: مات القائم أو هلک، بأىّ وادٍ سلک، وقال الطالب: أنّى يکون ذلک وقد بليت عظامه، فعند ذلک فارجوه؛ و مردم بگويند: قائم مُرد يا هلاک شد و معلوم نشد به کجا رفت، و جستجوگر بگويد: اين [ظهور] چگونه مى شود، در حالى که استخوان هايش پوسيده است پس در اين زمان به ظهورش اميدوار باشيد ( الغيبة: ص154 ح12).
گفتنى است، امام صادق عليه السلام، امام کاظم عليه السلام و امام حسن عسکرى عليه السلام نيز اين حيرت را پيشگويى کرده اند (ر. ک: ح14، 19 و 23) و از درافتادن به وادى حيرت و هلاکت برحذر داشته اند. اين هشدارهاى به هنگام، بسيارى از باورمندان نظام امامت را در مواجهه با پديده غيبت، هوشيار و در رويارويى با جريانهاى انحرافى و شکاکان آماده ساخت.
گفتنى است بر اساس تفسير فتنه به فضاى شبهه آلود، مى توان تصويرى اين گونه از روزگار غيبت امام عصر عليه السلام در اختيار داشت که مردمان بسيارى از گزينش راه درست و انتخاب راهبر حقيقى باز مى مانند.
کلينى رحمه الله رواياتى که آسيب يأس و فتنه را در اين روزگار تذکر داده در کتاب کافى گزارش کرده است ( الکافى: ج1 ص369 باب التمحيص و الامتحان).