از ابن الله تا مُبشِر: تحليلي بر استدلال‌هاي امام رضا عليه السلام در نفي الوهيت حضرت عيسي عليه السلام در مناظره مرو

نشریه : معرفت اديان

نویسنده : پديدآورنده : محمدرضا جواهری
پديدآورنده : جواد شمسی

چکیده :

مدعاي محوري آن بخش از مناظرة مرو، كه ميان امام علي‌بن موسي‌الرضا عليه السلام و بزرگان دو دين مسيحيت و يهوديت رخ داد، انگارة «الوهيت حضرت عيسي عليه السلام» است. در اين مناظره، امام عليه اين مدعا سه دسته استدلال اقامه فرمودند: استدلال‌هاي مستقيمي در نفي الوهيت حضرت عيسي عليه السلام، استدلال‌هايي در اثباتِ نبوت ايشان و استدلال‌هايي در اثباتِ نبوت حضرت محمد صلي الله عليه السلام. هريك از اين سه دسته، به‌مثابه پشتوانة ديگري در نقضِ «وضع» مناظره عمل مي‌كند. مدعاي جاثَليق، به‌عنوان طرفِ نخست مناظره الوهيت حضرت عيسي عليه السلام است. امام عليه السلام «وضع» را تشخيص داده و با فراست، پس از طرح چند پرسش و پاسخ، ضمن نفي اين انگاره، «وضع» را به «عيسي عليه السلام و محمد صلي الله عليه السلام پيامبر هستند» تغيير مي‌دهند. اين پژوهش به شيوة تحليل محتوا، متكفل تحليل استدلال‌هاي امام در اين محورهاست. در اين مناظره، به‌مقتضاي بحث و درخواست طرفِ مناظره، ظرف استدلال‌هاي امام عليه السلام را استناد به «عقل» و «كتاب مقدس» تشكيل مي‌دهد. ايشان با اقامة دو استدلال قياسي، به نفي الوهيت مسيح عليه السلام مي‌پردازند، آن‌گاه با استناد به چهار فراز از كتاب مقدس و يك استدلال عقلي، سه محور بعدي را اثبات مي‌كنند. استنادهاي امام عليه السلام با رجوع به ويرايش‌هاي مختلف كتاب مقدس بررسي شده و ضمن مشخص نمودن مواضعِ نقل‌قول‌ها، اختلاف‌هاي احتمالي تحليل شده است.