گلگشتي در الطراز - صفحه 83

غياث الدين منصور، به خاک سپرده شد (خاتمة مستدرک الوسائل: ج2 ص، 59). شيخ حر ايشان را عالم و فاضل حاذق و اديب و شاعر دانسته اند ( امل الآمل: ج2 ص176).
از آثار ديگر او مي توان به رياض السالکين مشهورترين شرح صحيفه سجاديه و الحدائق النديه در شرح صمديه شيخ بهايي و... را بر شمرد.

اهميت کتاب الطراز

شيخ آقا بزرگ تهراني، الطراز را از بهترين کتاب‌هايي مي‌داند که در لغت نوشته شده است. ( الذريعة إلى تصانيف الشيعة: ج15 ص158) و فقهايي چون سيد بحر العلوم در مبلغ النظر (مبلغ النظر في حکم قاصد الاربعه: ص347) و شيخ اسدالله شوشتري در مقابس الانوار (مقابس الانوار و نفائس الاسرار: ص26) از اين کتاب استفاده کرده‌اند.
مؤلف، خود در مقدمه، کتاب را چنين توصيف مي‌کند:
اين کتابي است که در آن زبان عرب را گرد آورده‌ام. آنچه از آن چون عسل استفاده مي‌شود و غريب‌القرآن و غريب الاثر را در آن نهادم, همانها که چشم و اثر صادق از آن خشنود مي‌شود و بيان مجازهاي کلام و مصطلحات علماي اعلام را بدان افزودم. ( الطراز الاول: ج1 ص5)
ايشان در باره ترتيب کتاب و چگونگي عناوين هر باب چنين مي‌نگارد:
من در ترتيب آن، شيوه رايج را پيمودم؛ همان روشي که صحاح و قاموس طبق آن تنظيم شده بود و اين، رايج‌ترين ترتيب و آسان‌ترين تنظيم براي دستيابي است. شيوه نگارش و روش عنوان‌بندي، اين‌گونه است که من هر فصل [از حروف الفبا] را که در برگيرنده باب است، با معناي عام لغت، سپس لغت‌هاي ويژه قرآن شروع کردم. آن‌گاه در پي آن، واژه‌هاي خاص اثر (حديث)، سپس لغات مختص به مصطلح (اصطلاحات) و بعد از آن، کلمات مخصوص مَثل را آوردم. اين ترتيب، هنگامي است که همه اين ]عنوانها[ در ماده لغت مشترک باشند و در طي اين جاده با هم همراه باشند؛ ولي در غير اين صورت، آنچه را اتفاق افتد، ذکر کردم؛ حال در يک عنوان باشد يا چند عنوان ( الطراز الاول: ج1 ص10).
فصل‌هاي اين کتاب طبق حروف الفبا است؛ در هر فصل، هر ماده لغت، يک باب را تشکيل مي‌دهد. در هر باب پس از بررسي معنا و مفهوم لغت، استعمالات قرآني را در عنوان الکتاب ، استعمالات حديثي را در عنوان الاثر ، اصطلاحات را در المصطلح ، و کاربردهاي مَثلي را در المثل آورده است.
اين کتاب، دو ويژگي بارز دارد که محقق بزرگوار، سيد علي شهرستاني، در مقدمه خود بر الطراز بدان اشاره دارد: اول نقدهاي ايشان بر لغويان پيش از خود به ويژه فيروزآبادي. ايشان در

صفحه از 95