2. جمع قرآن پس از رحلت پيامبر به وسيله امام علي عليه السلام

شيعه بر اين اعتقاد است که علي عليه السلام به سفارش پيامبر صلي الله عليه و آله اولين کاري که بعد از رحلت ايشان انجام داد جمع اوراق و نسخههاي مکتوب سورههاي قرآن در قالب يک مصحف بود. علي عليه السلام که در همه صحنه‌ها پيشتاز بود و از آغاز نزول وحي سايه به سايه در خدمت پيامبر بود و کتابت وحي را نيز به طور مداوم بر عهده داشت، در واپسين روزهاي حيات پربرکت رسول گرامي اسلام، از جانب آن حضرت, مأمور جمع‌آوري قرآن گرديد ^۱ . متن وصيت نبوي به امام علي عليه السلام که آن را امام صادق عليه السلام گزارش کرده چنين است:
«يا علىّ, القرآن خلف فراشي في الصحف والحرير والقراطيس, فخذوه واجمعوه ولاتضِّيعوه کما ضيعت اليهود التوراة، فانطلق علىّ عليه السلام فجمعه في ثوب أصفر ثمّ ختم عليه في بيته و قال: لا أرتدى حتّى? أجمعه فإنه عليه السلام کان الرجل ليأتيه فيخرج إليه بغير رداء حتى جمعه ؛ ابوبکر خضرمي از امام صادق عليه السلام روايت کرده است که پيامبر صلي الله عليه و آله به حضرت علي عليه السلام فرمود: «اي علي اين قرآن در کنار بستر من ميان صحيفه‌ها، حريرها و کاغذها قرار دارد، قرآن را جمع کنيد و آن را آن گونه که يهوديان، تورات خود را از بين بردند، ضايع نکنيد. علي عليه السلام اوراق قرآن را در داخل پارچهاي زرد گرد آورد و به خانه خود برد و آن را مهر و موم کرد و گفت: رداء بر دوش ننهم مگر اين که قرآن را جمع کنم و حتي اگر کسي به ديدنش مي‌آمد, بدون رداء از او پذيرايي ميکرد تا آن که قرآن را جمع کرد» ^۲ .
در روايتي ديگر آمده است که علي عليه السلام تنها يک هفته بعد از رحلت پيامبر صلي الله عليه و آله جمع قرآن را به پايان برد:
إن أمير المؤمنين عليه السلام خطب الناس بالمدينة بعد سبعة أيام من وفاة رسول الله صلي الله عليه و آله وذلک حين فرغ من جمع القرآن، …. ^۳
امير مؤمنان علي عليه السلام هفت روز پس از رحلت پيامبر, براي مردم مدينه سخنراني کرد و اين پس از فراغت از گردآوري قرآن بود.
علامه طباطبايي از مفسران معاصر اماميه, ضمن پذيرش قطعيت اين جمع از سوي امام علي عليه السلام در تبيين علت عدم پذيرش آن از سوي مخالفان چنين مينويسد:
چطور ممکن است قرآني که در دست ماست و معارفش همه به يکديگر مربوط و فروعش بر اصولش مترتب مي باشد، دستخوش تحريف قرار گرفته باشد؟ جمع آوري قرآن توسط حضرت علي عليه السلام و عرضه داشتن بر اصحاب و نپذيرفتن آنان دليل نمي‌شود بر اينکه قرآني که آن جناب جمع‌آوري کرده بود مخالف با قرآنِ ديگران بوده و از حقايق اصلي دين يا فرعي آن چيزي اضافه داشته است، چون اگر واقعا چنين بود حضرت اميرالمومنين عليه السلام به سادگي دست از قرآن خود برنمي‌داشت بلکه به طور قطع به وسيله آن به احتجاج مي‌پرداخت و به مجرد اعراض آنان قانع نمي‌شد ^۴ .
موضوع جمع قرآن امام علي عليه السلام تنها در منابع شيعي گزارش نشده است، بلکه بسياري از بزرگان اهل سنّت در منابع حديثي و تاريخي خود نيز گزارش کردهاند ^۵ . يکي از گوياترين متنها در اين باره روايت عکرمه است که آورده است:
لما بويع لأبي بکر تخلَّف علي في بيته، فلقيه عمر، فقال: تخلَّفت عن بيعه أبي بکر؟ فقال: إنّي آليتُ بيمين حين قبض رسول الله صلي الله عليه و آله ألاّ أرتدي برداء إلاّ إلى الصلاة المکتوبة ، حتى أجمع القرآن، فإني خشيت أن يتفلت القرآن ^۶ .
هنگامي که علي عليه السلام از بيعت با ابوبکر خودداري کرد, عمر او را ديد و علت را پرسيد, حضرت علي عليه السلام فرمود: من پس از رحلت پيامبر سوگند ياد کردهام که جز براي نماز واجب ردا بر دوش نيندازم تا آن که قرآن را گردآورم که ميترسم پراکنده شود.