نکته ديگر اين که امام صادق عليه السلام، در کلام گهربار خود به اين اصل و واقعيت اجتماعي اشاره دارند، که برخي افراد جامعه از جمله پيامبران، آماج طيره قرار گرفته بودند. ما از اين سخن، تنها ميتوانيم کليت بحث را اثبات کنيم که پيامبران نيز همچون ديگران، در تيررس فال بد قرار دارند. پس براي اثبات نقش صاحبان قدرت در تعريف کجروي و تعيين کجرو، نياز به شواهد ديگري داريم. اکنون براي اثبات اين مهم، به شواهدي از آيات قرآن ميپردازيم.
در بحث تعيين کجرو، نظريهپردازان برچسبزني معتقدند که صاحبان قدرت، شاخصهايي را تعريف ميکنند که آن شاخصها، تعيين ميکنند چه کسي کجرو و چه کسي بهنجار است؛ يعني آنان، ارزشها را براي آحاد جامعه، رصد ميکنند. همچنين در نظريه برچسبزني، صراحتاً بيان ميشود که يکي از راهحلهاي مبارزه صاحبان قدرت با گروههاي مخالف جامعه، فال بد زدن به آنهاست. بنا بر اين، آنها را شوم، مايه بدبختي مردم و دليل شکستها و ناکاميها معرفي ميکنند همانگونه که اشاره شد، امام صادق عليه السلام در اين حديث به وجود اين واقعيت اجتماعي (فال بد زدن) اشاره فرمودهاند؛ امّا نحوه آن در اين حديث، بيان نشده است.
در اين زمينه نيز آيات متعددي، يادآور ميشوند که صاحبان قدرت و ثروت، پيامبران را دروغگو، افترازن،گمراهکننده، جادوگر، شاعر، مجنون، ديوانه، نادان و حتي داراي مقاصد سياسي منفي و پنهان ميخواندند تا شخصيت اجتماعي آنان را به عنوان راهبران نهضت فکري، اجتماعي و سياسي مخالف خود، و در پي آن، درونمايه پيامشان را مخدوش سازند. ۱
خداوند متعال، در سوره اعراف، فرموده است:
پس هنگامي که نيکي [و نعمت] به آنان روي ميآورد، ميگفتند: «اين، براي [شايستگي] ماست» و چون گزندي به آنان ميرسيد، به موسي و همراهانش فال بد ميزدند. آگاه باشيد که [سرچشمه] بدشگوني آنان، تنها نزد خداست [که آنان را به سبب بدي اعمالشان، کيفر ميدهد]؛ ليکن بيشترشان، نميدانستند.۲
خداوند متعال اين واقعيت اجتماعي را به صاحبان قدرت، نسبت ميدهد. در اين زمينه چنان که گفته شد، آيات متعددي يادآور ميشوند که صاحبان قدرت و ثروت، پيامبران را دروغگو، گمراه کننده، جادوگر، شاعر، مجنون، ديوانه، نادان و حتي داراي مقاصد سياسي منفي و پنهان ميخواندند تا شخصيت آنان را به عنوان رهبران نهضت فکري، اجتماعي و سياسي مخالف خود و در پي آن،درونمايه پيام آنان را مخدوش سازند.
در تفسير اين آيه، بيان شده که اگر گزندي به خاندان فرعون ميرسيد، اطرافيان فرعون (صاحبان قدرت)، آن را به موسي عليه السلام و ياران او نسبت ميدادند و آنان را مايه فلاکت و بدبختي معرفي ميکردند. ۳ بر اين اساس، موسي عليه السلام و يارانش باعث ناکامي جامعه معرفي ميشدند و به همين دليل، کجرو به حساب
1.گزارههاي ديني و طبيعت اجتماعي کجروي، ص ۱۴۱.
2.۱ . سوره اعراف، آيه ۱۳۱.
3.۱ . تفسير نمونه، ج ۶، ص ۳۱۳ ـ ۳۱۶.