ميآمدند. ۱ پس روشن ميشود که اطرافيان فرعون، صاحبان قدرت و مکنت در ميان قوم خود بودند و آنان که تعيين ميکردند چه کسي کجرو است. پس اين که صاحبان قدرت، نقش تعيينکنندهاي در تعيين کجرو دارند، به روشني در اين آيه، بيان شده است.
تحليلهاي قرآن کريم، بيان فريبکاريهاي صاحبان غيرالهي قدرت در هدايت تودههاست که به دوگونه صورت ميپذيرد: 1. عرضه ارزشها و هنجارهاي مطلوب خود در قالب نظام ارزشي و هنجاري مسلط؛ 2. توسل به اين نظام خودساخته براي آن که آموزهها و حرکتهاي مخالف را غيرهمسو با جامعه معرفي کنند. ۲
خداوند، در آيه 27 سوره زخرف، خطاب به پيامبر خدا صلي الله عليه و آله ميفرمايد:
و بدينگونه، در هيچ شهري پيش از تو، هشداردهندهاي را نفرستاديم مگر آن که خوشگذرانان آنان گفتند: «ما پدران خود را بر آييني يافتهايم و ما از پي ايشان راه سپاريم».
در همين زمينه، خداوند در آيه 6 سوره ص، ميفرمايد:
اشرافشان به راه افتادند که: برويد و در حمايت خدايان، پايداري کنيد. اين، چيزي است که خواسته شده.
خداوند در اين آيه، از اولين برخوردهاي بزرگان قريش با رسالت پيامبر خبر ميدهد که مردم را به پايداري در حمايت از خدايانشان برميانگيختند و دليل ميآوردند که اين، رفتارِ مطلوب اجتماعي و هماني است که از افراد جامعه، خواسته شده است.
خداوند در آيه بعدي همين سوره، اين سخن بزرگان قريش را نيز آورده است که گفتند:
ما چنين چيزي را از آخرين ملّت نشنيدهايم. اين فقط ديني ساختگي است.
آنان همسو بودن آموزههاي اسلام با ديگر اديان معاصر خود را نفي ميکردند و اسلام را ديني ساختگي ميشمردند. ۳ همچنين خداوند در سوره مؤمنون فرموده است:
و اشراف قومش که کافر بودند، گفتند: ... از پدران پيشين خود، چنين [چيزي] نشنيدهايم.۴
و همچنين در سوره قصص ميفرمايد:
پس چون موسي، آيات روشن ما را براي آنان آورد، گفتند: ... از پدران پيشين خود، چنين [چيزي] نشنيدهايم.
1.۱ . گزارههاي دين و طبيعت اجتماعي کجروي، ص ۱۴۳.
2.۱ . همان، ص ۱۴۰.
3.۱ . همان، ص ۱۴۱.
4.۱ . سوره مؤمنون، آيه ۲۴.