قرآن کريم، بدين وسيله از ترفندهاي مشابه اشراف قوم نوح و موسي عليه السلام خبر دادهاند ۱ و اين که آنان، هنگام برخورد با آيين اين دو پيامبر، ميگفتند: «ما از پدران خود، چنين چيزي نشنيدهايم». در سوره ابراهيم، آمده است:
و چون آيات تابناک ما بر آنان خوانده ميشود، ميگويند: اين، جز مردي نيست که ميواهد شما را از آنچه پدرانتان ميپرستيدند، باز دارد.۲
و در سوره سبأ نيز، درباره مواجه کافران با پيامبران الهي آمده است:
... گفتند شما جز بشري مانند ما نيستيد. ميخواهيد ما را از آنچه پدرانمان ميپرستيدند، باز داريد.۳
اين آيات، توجه ميدهد که مخالفان آموزهها و حرکتهاي اصلاحي پيامبران، آنان را مخالف با نظام ارزشي و هنجاري موجود و در صدد براندازي آن، معرفي ميکردند. در آيه ديگري، در نقل سخنان اطرافيان فرعون به موسي عليه السلام ـ که به همراه برادر بزرگوارش هارون، به سوي آنان آمده بود ـ آمده است:
گفتند: آيا به سوي ما آمدهاي تا ما را از شيوهاي که پدرانمان را بر آن يافتهايم، بازگرداني، و بزرگي در اين سرزمين، براي شما دو تن باشد؟...۴.۵
2. آثار رواني برچسبزني
1 ـ 2. فشارهاي رواني
از نکاتي که ديدگاههاي برچسبزني به آن اشاره دارند، آثار و فشارهاي روانياي است که بر فرد کجرو، وارد ميآيد. «در واقع ميتوان گفت ديدگاه برچسبزني به آثار وارد آمدن برچسب بر روند رشد و تحل رواني و اجتماعي مجرمان اشاره دارد». ۶
براي توضيح بيشتر اين مطلب بايد به دو نظريه «نيازهاي اساسي» و «تعارض شناختي» توجه کنيم. در نظريه نيازهاي اساسي، يکي از نيازهاي فرد را نياز به احترام ۷ برميشمارند. بر اساس اين نظريه، فرد، نيازمند آن است که هم خود به خويشتن احترام بگذارد (عزت نفس)، و هم اين تأييد و احترام را از ديگران نيز ببيند. ۸ زماني که فرد، برچسب ميخورد، تحت فشار قرار ميگيرد که برايش بسيار ناخوشايند است. در حقيقت نياز به احترام از نيازهاي اساسي است که هر فرد به آن توجه دارد و اگر اين نياز برآورده نشود، بحث فشار رواني براي فرد ميشود.
1.۱ . همان.
2.۱ . سوره ابراهيم، آيه ۱۰.
3.۱ . سوره سبأ، آيه ۴۳.
4.۱ . سوره يونس، آيه ۷۸.
5.۱ . گزارههاي ديني و طبيعت اجتماعي کجروي، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۳.
6.۱ . جرم و جرمشناسي، ص ۱۸۶.
7.need for esteem.
8.۱ . جامعهشناسي کجروي، ص ۳۱۷.