يکي ديگر از راهکارهاي کنترلي، در نظريه برچسبزني، نفس مجازاتگرايي است. اين نظريهپردازان معتقدند که ابتدا بايد علتهاي برچسب را از بين برد، سپس به مجازات پرداخت. در حقيقت آنان با ديدن آثار منفي مجازاتگرايي به اين نتيجه رسيدند که نفي مجازاتگرايي کنند؛ ولي اسلام مجازاتگرا نيست، يعني اثبات جرم را سخت کرده است، ولي ما به اين نکته اشاره ميکنيم که نظريهپردازان برچسبزني نيز به اين نکته رسيدهاند که بايد به سراغ نفي مجازاتگرايي بروند و اسلام از ابتدا به اين نکته توجه داشته است.
امام علي عليه السلام، در حديثي درباره نهي از غيبت نمودن مردم به اين مطلب، اشاره فرموده است:
سزوار است کساني که از عيوب پاکاند، از آلودگي به گناهان سالماند، نسبت به گناهکاران و اهل معصيت، دلسوزي نمايند۱.۲
دلسوزي درباره اهل معصيت را ميتوان به عنوان نفي مجازاتگرايي ارزيابي کرد.
5 . 2 ـ 6 . فرهنگ سازي تساهل
امام علي عليه السلام در حديثي ـ که پيشتر نيز آورده شد ـ فرموده است:
از لغزش جوانمردان (و افراد با شخصيت) چشمپوشي کنيد؛ چرا که هيچ يک از آنها نميلغزد، مگر اين که دست خدا در دست اوست و او را بلند مينمايد۳.۴
اين حديث، ميتواند ناظر به توجه دادن جامعه به اين نکته باشد که لازم نيست با هر کجروياي مقابله کنيم و اين، يکي از ابعاد شايان توجه در فرهنگسازي تساهل است. با توجه به نکتهاي که ابن ميثم در شرح حديث آورده است و اين که دست خدا در دست آنهاست و آنان را بلند ميکند، اين کنايه از وابستگيهاي آنان به خدا و جبران حال ايشان توسط اوست توضيح آن که جوانمردي، فضيلت بزرگي است که باعث جلب توجه مردم و ميل قلبي و کمک آنان ميگردد. بدين ترتيب، خطاکارِ جوانمرد، براي عنايت خدا، و همچنين به پا ساختن و جبران لغزش خود، آمادگي پيدا ميکند.
نتيجه
در اين پژوهش با بررسي ديدگاه برچسبزني و استخراج گزارههاي اين نظريه، به سؤالاتي دست يافتيم که آنها را به احاديث اهل بيت عليهم السلام عرضه کرده و در پي پاسخ اين پرسشها در احاديث اهل بيت عليهم السلام بوديم. همانگونه که ملاحظه شد، روش ما نيز در اين تحقيق، تحليل محتواي کيفي احاديث اهل بيت عليهم السلام نه تنها به اين محورها توجه داشتهاند، بلکه براي آن پاسخهايي نيز بيان فرمودهاند. در حقيقت پاسخ اين پرسشها در دين وجود دارد. نکات مورد توجه در اين پژوهش را در چهار بند بيان ميکنيم:
1.نهج البلاغة،کلام ۱۴۰.
2.ترجمه گويا و شرح فشردهاي بر نهج البلاغة، ج ۲، ص ۱۱۳ ـ ۱۱۵.
3.۱ .نهج البلاغة، حکمت ۲۰.
4.۱ .ترجمه گويا، ج ۳، ص ۲۱۶.