بداء يا محو و اثبات از منظر قرآن و حديث

نشریه : ماهنامه معرفت

نویسنده : پديدآورنده : سید عبدالرسول حسینی زاده

چکیده :

«بداء» به معناى مصطلح، از باورهاى شيعه است و در روايات جايگاه ويژه‏اى دارد. اما همواره جمعى از اهل‏سنت با غرض‏ورزى يا نادانسته اين آموزه را بهانه، و شيعه را مورد هجوم قرار داده‏اند. البته معناى لغوى آن يعنى «ظهور و پيدايش رأى جديد» بر خداوند محال است؛ زيرا لازمه آن سبق جهل و حدوث علم بوده كه هر دو بر خداوند محال است. در حالى كه خداوند بر همه چيزها آگاه و هيچ چيز بر او پوشيده نيست. معناى مجازى و اصطلاحى «بداء»، يعنى تغيير مقدّرات از سوى خداوند بر اساس برخى حوادث و تحت شرايط و عوامل ويژه در قضاى مشروط الهى، امرى است ممكن كه آيات و روايات زيادى بر آن دلالت دارد. اين آموزه بر سه مؤلّفه «علم بى‏نهايت خداوند، استمرار مشيّت الهى بر جهان هستى و امكان تغيير سرنوشت انسان به سبب انجام كارهاى خوب يا بد» استوار است. در اسلام انسان مى‏تواند با كارهاى نيك خود، همچون صدقه، نيكى، دعا، استغفار، نيك‏بختى، آسايش، عمر دراز و در مقابل، با ظلم، قطع رحم، بريدن از خدا و ساير كارهاى بد، نگون‏بختى و كوتاهى عمر را براى خود رقم بزند.
اين مقاله با رويكرد قرآنى و روايى با استناد به منابع فريقين، درصدد اثبات اين حقيقت است كه «بداء» به معنايى كه شيعه اماميه بدان معتقد است، در واقع، همان تغيير در لوح محو و اثبات است كه اهل‏سنّت به آن باور دارند و نزاع شيعه و سنى در اين موضوع لفظى است.