1 . مفهوم «جامعه شناسى و حديث»

وقتى از جامعه شناسى و حديث صحبت مى كنيم ، ممكن است يكى از محتملات مهمّى كه سريعا به ذهن آيد ، جامعه شناسى حديث باشد كه مى توانيم آن را به عنوان زيرشاخه اى از حوزه جامعه شناسى معرفت ، تلقّى كنيم ، يا زيرشاخه اى از حوزه جامعه شناسى دين بدانيم. شايد بتوان گفت اين نوع فكر ، نگرش و فهم ، تنها امكانى است كه در نوع نگاه موجود غرب يا تجدّد ، دست كم در بيست ـ سى سال گذشته مطرح شده است .

2 . مناسبات جامعه شناسى و حديث از ديدگاه كانت و پيروان او

چنان كه مى دانيد ، اين حوزه ها از زمان كانت به بعد ، در واقع يك شكل قالبى به خود گرفت . از نظر اين ها، حوزه معرفت شناسىِ غرب كه بعضى حوزه ها ، حوزه هاى بيرون از معرفت تلقّى مى شد و كاركردهاى متفاوتى هم براى آن قائل مى شدند مثل كاركردهاى احساسى ، عاطفى ، اخلاقى ، حوزه هايى بود كه حوزه هاى شناخت دهنده در مورد عالم خارج تلقّى مى شد ، كه علم تجربى ، در واقع ، مصداق كامل و اتمّ اين نوع بود كه ما از اين حوزه ، گزارش هاى واقع گرايانه در مورد عالم توقّع داشته باشيم .
امّا حوزه هاى ديگرى نيز وجود دارد كه عمدتا در حوزه عقل عملى يا حكمت عملى قرار مى گيرد و مطابق فهمى كه كانت داشت ، در علوم جديد تثبيت شد . حوزه هايى مثل همين ديانت و حديث و نظاير آن ، كاركردهاى معرفت شناسانه ندارد ؛ يعنى هيچ بيان ، گزاره يا قضيه