آيه ياد شده زينتبخش بسياري از مراکز علمي و فرهنگي است تا دانشپژوهان هر چه بيشتر به تحصيل و تحقيق تشويق شوند.
اين آيه و ساير آيات و نيز رواياتي که از اهلبيت در باره ارزش و اهميت علم و نقش آن در زندگي انسان نقل شده، به خوبي، نشان ميدهند که هيچ مکتبي، مانند اسلام، براي دانش و معرفت ارزش قايل نيست و هيچ ديني مانند اين آيين، جامعه را از خطر جهل برحذر نداشته است؛ اما کمتر به اين نکته مهم توجه ميشود که از نظر اسلام کدام علم ارزش دارد و کدام عالم برتر از جاهل است؟ کدام علم، معيار ارزش انسان و اساس همه ارزشهاست؟ ۱ کدام علم، دل را زنده ميکند و راهنماي انسان است؟ ۲ کدام علم، سودمندترين گنج، ميراث انبياي الهي، شرط پذيرش عمل و موجب کمال ايمان است؟ ۳ کدام علم، موجب علاقهمند شدن خداوند منّان به انسان و احترام فرشتگان به او استغفار و همه موجودات براي او و هموار شدن راه بهشت براي اوست. ۴ و در يک جمله، آن همه تأکيد اسلام بر تعليم و تعلّم و آن همه فضايلي که در نصوص اسلامي براي دانش و دانشمند ذکر شده، مربوط به رشته خاصي از علوم است يا اين که مطلق دانش از نظر اسلام ارزشمند و از همه فضايلي که به آن اشاره شده، برخوردار است؟
اين مسأله، مسأله بسيار مهمي است که بايد دغدغه همه پيروان اسلام باشد و براي پيدا کردن پاسخ صحيح آن لازم است آيات و روايات مرتبط با معرفتشناسي، به دقت، بررسي شوند.
مفهوم علم در قرآن و حديث
بررسي دقيق و جامع موارد کاربرد کلمه علم و مشتقات آن در قرآن و حديث نشان ميدهد که در فرهنگ اسلام، علم بر دو مفهوم متضاد به کار رفته است: يکي، علم سودمند و ديگري، علم غيرسودمند و ياز زيانبار. مواردي که علم در مفهوم مفيد و سودمند به کار رفته، مانند:
شَهِدَ اللهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إلّا هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ؛ ۵
خدا و فرشتگان و دانشمندان گواهي ميدهند که جز او معبودي نيست.
وَيَرَى الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِي أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَبِّكَ هُوَ الْحَقَّ؛ ۶
آنان که دانش يافتهاند، ميدانند که آنچه از جانب پروردگارت بر تو نازل شده، حق است.
همچنين:
إِنَّمَا يَخْشَى اللهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ؛ ۷
از ميان بندگان خدا، تنها دانايان از او بيم دارند.
1.دانشنامه عقايد اسلامي: ج۲، ص۲۶۹، فصل دوم: فضيلت دانش.
2.همان.
3.همان، ج۳، ص۵۵: بهرههاي جستجوي دانش.
4.سوره آل عمران، آيه ۱۸.
5.سوره سبأ، آيه ۶.
6.سوره فاطر، آيه ۲۸.