دچار مرگ معنوي ميشود، و در اينجاست که سخن پيامبران الهي در او کمترين اثري نخواهد داشت و بدين سان، سخنان روشن پيامبر خدا صلي الله عليه و آله براي آنها قابل فهم نيست:
قُل لا أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللهِ وَلاَ أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلاَ أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إلّا مَايُوحَى إِلَيَّ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ أَفَلاَ تَتَفَكَّرُونَ؛ ۱
بگو: به شما نميگويم که گنجينههاي خدا نزد من است (و هر چه شما بخواهيد توان انجام آن را دارم) و من (جز آنچه خدا به من بياموزد) از غيب آگاه نيستم، و به شما نميگويم من فرشتهام، تنها از آنچه به من وحي ميشود، پيروي ميکنم. بگو: آيا نابينا و بينا يکساناند، آيا فکر نميکنيد؟!
اين سخن بدين معناست که اگر انسان از بصيرت و قدرت فکر کردن و انديشيدن برخوردار باشد، به آساني ميتواند صداقت و حقانيت پيامبر خدا صلي الله عليه و آله را درک کند و به علم حقيقي ـ که موجب سعادت و خوشبختي اوست ـ دست يابد؛ اما انسانهاي کور باطن و جاهل ـ که از نعمت تفکر بيبهرهاند ـ راهي براي دستيابي به علم حقيقي و يافتن راه کاميابي ندارند.
3. بيناي حق و نابينا
عالم حقيقي کسي است که حق را ميبيند در مقابل جاهل که از ديده حقبين محروم است:
أَفَمَن يَعْلَمُ أَنَّمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَى إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبَابِ؛ ۲
آيا کسي که ميداند آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده حق است، همانند کسي است که نابيناست. تنها خردمنداناند که عبرت ميگيرند.
اين آيه، سومين تعبير از مقايسه عالم حقيقي و جاهل است. از اين تعبير استفاده ميشود که عالم حقيقي از نگاه قرآن کسي است که از ديده حقبين برخوردار است و حقانيت آنچه را بر پيامبر خدا صلي الله عليه و آله نازل شده ميبيند. چنين شخصي با کسي که ديده باطني او کور است و قادر به ديدن حقانيت اسلام است قابل مقايسه نيست.
4. بيناي شنوا، نابيناي ناشنوا
عالمِ حقيقي از بينايي و شنوايي باطني برخوردار است، ولي جاهل از شنوايي و بينايي دروني، بهرهاي ندارد:
مَثَلُ الْفَرِيقَيْنِ كَالْأَعْمَى وَالْأَصَمِّ وَالْبَصيرِ وَالسَّمِيعِ هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلاً أَفَلاَ تَذَكَّرُونَ؛ ۳
مَثل آن دو گروه [مؤمنان و کافر] مَثَل نابينا و ناشنوا و بينا و شنواست، آيا مَثَل آنها همسان است، آيا پند نميگيريد؟!
اين آيه، چهارمين بيان قرآن کريم از عالم حقيقي و جاهل است.