توضيح اين که شيخ صدوق ورود به برخي از جايگاه‌ها را براي عقل ممنوع شمرده و عقل را از ادراک بعضي از امور ناتوان مي‌شمرد. به اعتقاد او، ورود عقل در حوزه‌اي که از قلمرو ادراک آن خارج است، گرفتار شدن در قياس است. مراد از قياس در اينجا اصطلاح منطقي آن نيست، بلکه مراد معناي فقهي است که همان تمثيل بدون ملاک است. استنباط بدون مبنا و قانوني و بدون بررسي کامل و محض تام، از اشتباهات افرادي است که فقط بر عقل تکيه زده و راه افراط را در مسير عقل‌گرايي پيموده‌اند.
شيخ صدوق در پي نقل حديثي در بارة داستان ملاقات و همراهي حضرت موسي با حضرت خضر عليه السلام و بررسي علل آن از زبان امام صادق عليه السلام و زشت‌شماري قياس و نسبت دادن آن به شيطان، در ضمن بياني، نظر خويش را در بارة حوزة‌ ممنوعه ورود عقل بيان مي‌دارد. وي، ضمن صحيح شمردن استنباط عقلي، ورود عقل را به هر حوزه‌اي روا نمي‌شمرد. به تعبير شهيد صدر، او در اين مقام موسي را نماد عقل و حضر را نماد وحي و الهام معرفي کرده است. ^۱ سخن شيخ صدوق اين چنين است:
انّ موسي مع کمال عقله وفضله ومحله من الله تعلي ذکره، لم يستدرک باستنباطه و استدلاله معني افعال الخضر حتي اشتبه عليه وجه الامر فيه و سخطه جميع ما کان يشاهده حتي أخبر بتأويله فرضي، ولو لم يخبر بتأويله لما ادرکه ولو فني في الکفر عمره. فاذا لم يجز لانبياء الله و رسله القياس والاستنباط والاستخراج؛ کان من دونهم من الامم أولي بأن لايجوز لهم ذلک. ^۲
نکتة قابل توجه، اين است که ممکن است برخي افراد از متن حاضر، اين گونه برداشت کنند که شيخ صدوق، به صورت مطلق، استنباط و استخراج را ممنوع دانسته است؛ ليکن با مطالعه حديث منقول و بيان صدوق در کنار هم، درمي‌يابيم که شيخ صدوق در حقيقت، حوزة اختصاصي وحي را در اينجا تبيين کرده و بيان داشته است که برخي مسائل است که فقط از طريق وحي و الهام دانسته مي‌شود و عقل با توجه به تلاش و فعاليت فراوانش هيچ راهي براي فهم اين گونه مسائل ندارد.
اين جملة حضرت خضر عليه السلام ـ که در بيان امام صادق عليه السلام در اين حديث آمده است ـ قابل توجه است که در پي اعتراض حضرت موسي عليه السلام به قتل نفس محترمه بيان شد. حضرت خضر عليه السلام در جواب وي فرمود: «إن العقول لا تحکم علي امر الله تعالي ذکره، بل امر الله يحکم عليها» ^۳ ؛ و با اين جمله، حضرت موسي عليه السلام را به اين نکته توجه داد که همة اموري که به دستور خداوند به انجام مي‌رسد قابل درک و فهم براي عقل نيست. بنا بر اين، اين عقل است که در مواردي بايد تابع بوده و حکومت امر الهي را بر خود بپذيرد.
شيخ صدوق در مبحثي ديگر حوزة اختصاصي وحي و دليل نقلي را تبيين کرده است. وي در پي توضيح آية وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ كُلَّهَا...^۴ مي‌گويد:
و الحکمة في ذلک أنّه لا وصول الي الاسماء و وجوه الاستعبادات إلّا من طريق السماع و العقل غير متوجه الي ذلک، لانّه لو أبصر عاقل شخصاً من بعيد أو قريب