نتيجه
در نگاه عاميانه معمولاً دين داري را در ظاهر افراد و انجام دادن کارهايي فقط عبادي از قبيل نماز خواندن و روزه گرفتن و ذکر و تسبيح گفتن و سفرهاي زيارتي رفتن... مي دانند و اگر کسي به اين امور پايبند بود و يا در عزاداري اهل بيت: عليهم السلام شرکت کرد، او را ديندار مي نامند و به تبع آن، جامعه اي را در آن مجالس برگزاري دعا و شعائر و جشن ها و اعياد ديني و عزاداري رونق داشته باشد و يا ظواهر ديني به خوبي رعايت شود، آنها را دليل بر دينداري جامعه مي دانند. در مقابل، گروه ديگر، فقط انجام کارهاي فوق را علامت دينداري نمي دانند و معتقدند که در کنار آنها حتي مهم‌تر از آن علامت‌هاي دينداري، شاخص هاي چون، صدق و راستگويي و امانتداري، حسن همجواري، عدالت و احترام به حقوق ديگران، و عدم تجسس و دخالت در زندگي ديگران... به دور از ريا و تظاهر است.
با توجه به اين دو ديدگاه رساله حاضر در تاثير ديدگاه دوم شواهدي بيان مي دارد.
1. با توجه به جدول رتبه بندي بر اساس تکرار در سلب و ايجاب شاخصه هاي حوزه زندگي اجتماعي از جمله صدق و راستگويي، عدالت، امانتداري و غيره بالاترين رتبه را نسبت به شاخصه هاي حوزه زندگي فردي به خود اختصاص داده اند.
2. تمام علائمي را که گروه اول با تکيه بر ظاهر افراد براي فرد ديندار بيان مي کنند، بر خلاف معيارهاي گروه دوم، مي تواند بر دلايل مختلفي از جمله ريا و شهرت طلبي و يا از روي عادت صورت بگيرد؛ همچنان که از امام صادق عليه السلام نقل شده است:
لا تغتروا بکثرة صلاتهم و لا بصيامهم، فأنّ الرجل ربّما لهج بالصلاة و الصوم حتي لو ترکه استوحش، و لکن اختبروا عنده صدق الحديث و أداء الأمانة؛۱
به نماز خواندن و روزه گرفتن آنها فريب نخوريد، زيرا بسا که مرد اُنس گيرد به نماز و روزه تا آنجا که اثر آن را وانهد به هراس افتد، ولي آنها را بيازماييد به راستگويي و امانت داري.
1.وسائل الشيعة، ج۱۹، ص۶۷، ح۲۴۱۶۷.
