نمي گذرد ۱ . لذا دانشمندان روانشناس با زمينه ها و ديدگاه‌هاي متفاوت، شاخص‌هاي متعددي را مورد توجه قرار داده اند که از جمله مقياس‌هاي پيترهيل و رالف هود در کتاب معرفي مقياس‌هاي ديني ۲ ، همچنين مقالات علمي و پژوهشي «مباني نظري و روان سنجي مقياس‌هاي ديني» است.
بنا بر اين، با توجه به پژوهش‌هاي فوق در اين مقاله سعي شده است تا عناصري که در روايات به عنوان شاخص براي دينداري بيان شده، از کتب روايي (شيعه و اهل سنت) استخراج و معرفي گردد، تا با سنجش فرد و جامعه با آن مقياسها، ميزان نزديکي و دوري با بهره مندي و عدم بهره مندي از آنها به دست آيد. به عبارت ديگر، بر اساس شاخصه هاي ذکر شده در روايات و به نسبت آنها، ميزان دينداري افراد چقدر و تا چه ميزاني است.
براي پي بردن به شاخص ها بايد مؤلفه هاي دينداري در حوزه اعتقادي اخلاقي و رفتاري استخراج گردد و سپس نسبت ميان اين سه حوزه و نسبت ميان اجزاي هر حوزه تعيين گردد تا بتوان به شاخص دست يافت.
براي پي بردن به مؤلفه هاي دينداري و نيز تعيين رتبه هر کدام، از راه‌هاي متعددي بايد استفاده گردد؛ چرا که اين مسأله در متون ديني به وضوح تبيين نشده است. اين راه‌ها به اختصار عبارت‌اند از:
1. تکرار،
2. حصر،
3. ثواب و عقاب،
4. مقدمه و ذي المقدمه،
5. تفضيل،
6. استفاده از واژگان کليدي مربوط به اسلام، ايمان، دين، شيعه.
اينک شرح اجمالي اين محورهاي ششگانه:
تکرار
يکي از اصول و قواعد رتبه‌بندي تکرار است؛ چرا که بيان مکرّر و بازگويي متعدد و پي در پي هر چيزي در واقع نشانه تأکيد بر اهميت آن مطلب يا مسأله است.
بدين جهت، براي درجه بندي بين شاخصه هاي دينداري به قاعدة تکرار توجه نموده و مؤلفه ها را نسبت به همديگر از لحاظ تکرار و مکرّر بيان شدن آنها مورد مقايسه قرار مي دهيم تا جايگاه آنها نسبت به همديگر مشخص و معين گردد؛ به عنوان مثال، وقتي به روايات ائمه عليهم السلام: در زمينه عمل به ايمان ـ که يکي از مؤلفه هاي دينداري است ـ مراجعه مي کنيم، روايات فراواني را در اين زمينه از راويان زيادي تحت عناوين متفاوتي، از جمله «ايمان، ايمان و اسلام، دعائم الإيمان، حقيقة الإيمان، أرکان الإيمان...» نقل شده است که بر همراهي ايمان و عمل تأکيد دارند.
1.پيتر هيل و رالف هود، معرفي مقياس‌هاي دين، ترجمه و تلخيص آذربايجاني، مسعود و موسوي، سيد مهدي، ص۷.
2.Scales of Religious Belifs and Practices.
