امام صادق عليه السلام، از پدر بزرگوارش، از پيامبر صلي الله عليه و آله: نقل مي کنند که ايمان را عبارت از قول و عمل دانسته اند. ^۱ همين تعريف را عبد الله بن ميمون، با همان سند، از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل مي کنند و در جاي ديگر همين مفهوم را با عبارتي متفاوت محمّد بن مسلم از امام صادق عليه السلام و امام باقر عليه السلام نقل کرده اند.
و در روايات ديگري، ايمان را علاوه بر شناخت با دل و گفتن به زبان، عمل به ارکان توصيف نموده اند؛ ^۲
بنا بر اين، با توجه به مطالب فوق ـ که بر همراهي ايمان و عمل تأکيد دارند ـ مي توان نتيجه گرفت که عمل نه تنها جزئي از ايمان و از مؤلفه هاي اصلي و ريشه اي آن است و ايمان يک رابطه ناگسستني با عمل دارد، بلکه فراتر از آن، اين دو علت و معلول يکديگرند و طبق فرموده پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله ايمان بدون عمل و عمل بدون ايمان معنا و مفهوم پيدا نمي کند. ^۳
مؤيد مطلب فوق، اين که در قرآن کريم هر جا سخن از ايمان است، بلا فاصله عمل صالح بر آن عطف شده است؛ از جمله:
وَبَشِّرِ الَّذِين آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُم جَنَّاتً تَجرِي مِن تَحتِهَا الأَنهَارُ. ^۴
بدين جهت، ائمه عليهم السلام در روايات مختلفي منکران آن، يعني مرجئه را که قايل به قول بدون عمل هستند لعن کرده‌اند. ^۵

حصر

حصر ـ که به آن قصر نيز گويند ـ چيزي را به طور مخصوص به چيز ديگر اختصاص دادن است و به عبارت ديگر، اثبات حکم براي مذکور نفي آن از غير او. ^۶
مانند کلام امير المؤمنين عليه السلام که مي فرمايند:
لا تکمل المکارم إلّا بالعفاف والايثار؛^۷
مکارم اخلاق جز با پاکدامني و ايثار و از خود گذشتگي تکميل نمي شود.
در روايت فوق، با استفاده از حروف نفي و استثنأ (لا و الا) تکميل شدن مکارم اخلاق در دو شاخصه دينداري، يعني پاکدامني و از خود گذشتگي محصور شده است، ولي از آنجا که حصر موجود، حصر حقيقي نيست، مانند «لا اله إلّا الله» تا بدين وسيله تکميل شدن نيکي‌ها را صرفاً در آن دو مشخصه منحصر کرده و فقط به آنها اختصاص بدهيم، بدين جهت آن دو از اجزاي اصلي تکميل کننده مکارم محسوب مي شوند که مؤيد آن بيانات امام علي عليه السلام هست که فرمود: