بالعفاف تزکوا الأعمال؛۱
عفاف باعث پاکيزه شدن اعمال مي شود.
چرا که بدون مهار نفس و تهذيب اخلاق در پرتو تعاليم ديني نمي توان به مکارم اخلاق نايل آمد که فلسفه بعثت پيامبر خاتم صلي الله عليه و آله است:
اًّنّما بعثت لاِضُ تمّم مکارم الأخلاق.۲
ثواب و عقاب
انسان‌ها با توجه به بينش و نگرش خود به نظام هستي، از صفات و ويژگي‌هايي برخورددار هستند که متون ديني (قرآن و حديث) برخي از اين صفات را به عنوان فضيلت اخلاقي و از بعضي ديگر به عنوان رذيلت اخلاقي ياد کرده اند. و در پي هر فضيلتي با توجه به نقش و تأثير آن در رسيدن به کمال که هدف نهايي دينداري است، ثوابي را بر شمرده اند؛ همچنان که رذايل اخلاقي را مذمّت نموده و با توجه به نقش آنها در سلب دينداري عقابي بر آنها معين و مشخص نموده اند.
مؤيد آن، آيات قرآن کريم است که انسان‌ها را با توجه به نوع عملکردشان (خوب و بد) به دو گروه متقابل: مؤمنان و مشرکان، أصحاب الجنّة وأصحاب النار، أصحاب اليمين و أصحاب الشمال تقسيم کرده و براي هر گروه، با توجه به نوع عمل و ميزان آن، ثواب يا عقابي بيان کرده اند؛ به عنوان مثال از نظر قرآن کريم «صبر» به عنوان يک شاخصه ايجابي تنها فضيلتي است که پاداش بدون حساب دارد؛ لذا مي فرمايد:
إِنَّمَا يُوَفَّي الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَيْرِ حِسَابٍ؛ ۳
جز اين نيست که اجر صابرين بي حساب تمام و کامل است.
که به وسيله ادات حصر «اًّنّما» اجر بدون حساب را فقط به صابران اختصاص داده است.
من صبر نال بصبره درجة الصائم القائم و درجة الشهيد الذي قد ضرب بسيفه قدام محمّد صلي الله عليه و آله.۴
و امام باقر عليه السلام مي فرمايند:
صابر با صبر خود به درجات صائمين و قائمين و شهداي رکاب پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله مي رسد.
بنا بر اين، با توجه به آيات و روايات مذکور و ثواب‌هايي که براي صابران بر شمرده اند، صبر از اجراي اصلي تشکيل دهنده هويت ايمان است. اما نقطه مقابل آن، کسي است که خويشتنداري نکرده و در
1.همان، ص۲۵۶، ح۵۴۲۲.
2.برانگيخته شده‌ام تا فضايل اخلاقي را به سر حدّ کمال برسانم (کنز العمّال، ۵۲۱۷ح ؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۱۸۷، ح۱۲۷۰۱).
3.سوره زمر، آيه ۱۰.
4.الکافي، ج۲، ص۱۰۰، ح۵؛ وسائل الشيعة، ج۱۲، ص۱۴۹، ح۱۵۹۰۶.
